“Tradingeconomics.com” verilerine göre Ekim ayı sonu itibarıyla en yüksek enflasyon oranları % 269 ile Zimbabve’de,  % 156 ile Venezüella’da, % 169 ile  Lübnan’da,  % 139 ile Suriye’de,  % 103 ile Sudan’da ve % 88 ile Arjantin’de  yaşanmış. Yüksek enflasyonun bir ülkede yarattığı ve herkesçe bilinen ekonomik, sosyal ve ahlaki çöküntüleri bilmem tekrar etmeme gerek var mı?

Çoğu ülkenin bu düzeyde yüksek oranlı enflasyona maruz kalmasının nedenleri üç aşağı beş yukarı birbirine benzer. Ancak Lübnan, bunlardan çok daha değişik bir nedenden yüksek enflasyon sarmalından çıkamıyor.

400 yıl Osmanlı İmparatorluğunun hakimiyeti altında kalan topraklar 1918 yılında “Fransız Suriye ve Lübnan Mandası”nın kontrolü altına girmişti. II. Dünya Savaşı’nda Fransa’nın Nazi Almanyası tarafından işgali, bölgedeki Fransız hakimiyetini zayıflatmıştı. 1943’de bağımsızlığını ilan eden Lübnan ana dini mezheplerin belli siyası güçlere sahip olduğu konfesyonalist bir hükümet şekli oluşturdu. 1975’te başlayan mezhep çatışmaları 15 yıl sürdü. Önce Suriye sonra İsrail işgali altında kalan ülke 2005 yılından beri ekonomik kalkınmaya öncelik veren özgür bir ülke olarak varlığını sürdürüyordu. İnsani Gelişme Endeksi’nde petrol zengini Körfez ülkeleri dışında Arap dünyasının en üst sıralarında yer alıyordu. Ülkenin başkenti Beyrut “Orta Doğunun Paris’i” olarak anılıyordu. Ülkenin can damarı olan Beyrut Limanı, geçici depolama mahallerinin yanı sıra, ülkenin stratejik tahıl rezervini muhafaza eden tahıl silosuna da sahipti. 

4 Ağustos 2020’de yıllar önce el konulan ve limandaki geçici depolama mahallinde muhafaza edilen, gübre ve patlayıcı yapımında kullanılan 2.750 ton “amonyum nitrat” infilak etti. Patlaman gerçekleştiği alanda 140 metre genişliğinde bir krater oluştu. Limandaki tüm tesisler yok oldu. Patlamanın 4,5 yerel büyüklükte bir depremle eşdeğer sarsıntı yarattığı bildirildi. Patlamada 250 kişi öldü. 7.500 kişiden fazla insan yaralandı. 300 bin kişi yıkılan evleri nedeniyle yerlerinden oldu. O tarihten beri ülke belini doğrultamıyor.

2013 yılının Eylül ayında Gürcistan’ın Batum Limanından Mozambik’in Beria limanına taşınmak üzere 2.750 ton “amonyum nitrat” yükleyen “MV Rhosus” isimli eski geminin sahipleri mevcut mürettebatın aylıklarını ödeyemediğinden mürettebatın önemli bir kısmı gemiyi terk ediyor. Eksik mürettebatla yola çıkan ve Süveyş Kanalı’ndan geçiş ücretini ödeyebilmek için Beyrut’dan ağır buldozer ve yol yapım malzemeleri yüklemek üzere bu limana yanaşan eski gemi, bir türlü liman idaresinden “yola uygunluk belgesi” alamıyor. Bekleme süreleri nedeniyle donatanın borcu 100 bin doları buluyor. Lübnan otoriteleri 4 Şubat 2014’te borçlarından dolayı gemiye el koyuyor. Mürettebat aynı yıl Eylül ayında gemiyi Lübnan makamlarına teslim ederek ülkeyi terk ediyor. Bir süre sonra gemi bağlı olduğu iskelede çürüyerek su almaya başlayınca “amonyum nitrat” Beyrut Limanındaki “geçici depolama yeri”ne boşaltılıyor. Şubat 2018’de de gemi bağlı bulunduğu mendirekte batıyor.

Lübnan Gümrük İdaresi ölümcül hatayı yükün boşaltıldığı sırada yapıyor. Tüm uluslararası taşımacılık ve depolamacılık anlaşmalarına göre, “yanıcı-patlayıcı-parlayıcı eşya” bu amaçla inşa edilmiş “özel yapı ve düzeneğe sahip depolarda” muhafaza edilmek zorundadır. Örneğin, Türkiye’de yürürlükte olan gümrük Yönetmeliğinin 81 inci maddesi, “81) Aşağıda belirtilen ve EK-62’de yer alan eşyanın, niteliklerine uygun özel düzenek ve yapılara sahip geçici depolama yerlerine alınması zorunludur… a) Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı ve yanmayı artırıcı eşya” hükmüne haizdir. Benzeri hükümler Lübnan gümrük mevzuatında da yer alıyor. Bu depolar yerleşim yerleri dışına, etrafında bina olmayan ve soğuk ve sıcak havaya göre normal hava koşullarının yaratıldığı alanlardır. Yangın veya küçük patlamalar sırasında birbirini tetikleyecek ürünler de aynı yerde depolanmaz ve aralarında mesafe bırakılır. Bu depolarda hizmet veren çalışanların giydikleri ayakkabıların bile kösele değil, lastik tabanlı olması zorunludur.

Durum böyle iken, sen gümrük idaresi olarak 3-4 yıl boyunca 2.750 ton “amonyum nitrat”ı genel eşyanın depolandığı geçici depolama mahallinde muhafaza edecek; bununla yetinmeyerek, aynı depolara “havai fişek” de koyduracaksın. Beyrut’un sıcak bir Ağustos günü önce havai fişekler patlamaya başlayacak; bunların çıkardığı yangın “amonyum nitrat”ı da patlatacak! Liman aylarca ülkeye hizmet veremediği gibi, ülke ekonomisi de felç olacak. Tam Ortadoğu tipi devlet anlayışı! Liyakate önem vermeyen, nepotizim batağına saplanmış, yolsuzluklara batmış ve inisiyatif kullanmaktan aciz bir gümrük idaresi. Sonuç: yıllık % 169 enflasyon.