Geri
Celalettin KIZILKAN
İthalat Grup Müdürü
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ürün bazında belirlenen, akaryakıt ürünleri dışında genellikle lüks tüketim mallarının üzerine konulan bir vergidir. 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 19 uncu maddesinin (c) bendi hükmüne göre, özel tüketim vergisi (ÖTV) 1 Ağustos 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. ÖTV kanununa göre ürünler 4 farklı listede yer alırlar. Bu yazımızda, Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listede yer alan mallara ilişkin hükümler ile bu hükümlerle ilgili olmak üzere adı geçen Kanunun akaryakıtlara ne şekilde uygulandığına dair usul ve esaslara yönelik açıklamalara yer verilecektir.
Verginin konusu, ÖTV kapsamına giren (I) sayılı listedeki malların ithalatçıları veya rafineriler dâhil olmak üzere imalatçıları tarafından teslimi veya ÖTV uygulanmadan önce müzayede suretiyle satışıdır. Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 1 inci maddesinde, verginin konusuna giren malların “bir defaya mahsus olmak üzere” ÖTV’ye tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır. Bu nedenle tesliminde ÖTV ödenen malların daha sonraki teslimlerinde vergi uygulanmaz. 1. (I) Sayılı Listedeki Malların Kapsamı Petrol ürünleri, doğal gaz ve bunların türevleri ile biodizelden oluşan (I) sayılı liste, (A) cetvelinden meydana gelmektedir. Bu cetvelde, genel olarak benzin, motorin, jet yakıtı, fuel oil gibi akaryakıt ürünleri; sıvılaştırılmış petrol gazı (L.P.G.), doğal gaz ile söz konusu mallara ikame edilmesi mümkün bulunan petrol türevleri, petrokok ve benzeri diğer mallar yer almaktadır.
Malların (I) Sayılı Liste kapsamında olup olmadığının tespiti, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı liste kapsamına giren mallar, Kanuna ekli (I) sayılı listede Türk Gümrük Tarife Cetvelinde yer alan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (G.T.İ.P.) numaraları itibariyle tespit edilmiştir. Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 1 inci maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca, bu Kanuna ekli listelerde yer alan mallar, Türk Gümrük Tarife Cetvelinde tanımlanan eşyalardır. Bu hüküm çerçevesinde ithal edilen veya yurt içinde imal edilen herhangi bir malın (I) sayılı liste kapsamında ÖTV’ye tabi olup olmadığının değerlendirilebilmesi için o mala ait G.T.İ.P. numarasının bilinmesi gerekir. G.T.İ.P. numarasının tespiti ise Ticaret Bakanlığı’nca yapılmaktadır. Dolayısıyla Ticaret Bakanlığı tarafından G.T.İ.P. numarası tespit edilen malların, Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listede yer alması durumunda, ÖTV’ye tabi olur, yer almaması durumunda ise bu vergiye tabi olmaz. Şüphesiz ki, bu liste kapsamında vergiye tabi olan bir mal Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda yer alan istisnalar kapsamında teslim edildiğinde vergi tahakkuk etmemektedir.
Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 3 üncü maddesinde (I) sayılı listedeki mallar bakımından vergiyi doğuran olay, işlemlerin özelliklerine göre ayrı ayrı tayin ve tespit edilmiştir. Vergiyi doğuran olay, (I) sayılı listedeki malların imalatçıları veya ithalatçıları tarafından teslimi ile bu malların ÖTV uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışıdır. Ancak malın tesliminden önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi hallerinde, bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere vergiyi doğuran olay, fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi anında meydana gelir. Kısım kısım mal teslim edilmesinin mutat olduğu veya bu hususta mutabık kalındığı hallerde vergiyi doğuran olay, her bir kısmın teslimidir.
ÖTV kapsamına giren malların ihracat teslimleri, Kanunun 5 inci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde belirtilen şartlar dâhilinde vergiden istisnadır. ÖTV yükümlülerinin ihracat teslimleri Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 5 inci maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca, yurt dışındaki müşterilere teslim edilen ve Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinden çıkan mallar ÖTV’den istisnadır. Bu maddenin uygulanmasında yurt dışındaki müşteri tabiri; ikametgâhı, işyeri, kanuni ve iş merkezleri yurt dışında olan alıcılar ile yurt içinde bulunan bir işletmenin yurt dışında faaliyet gösteren şubelerini ifade eder. ÖTV kapsamına giren malları imal edenler, sözü edilen malları yurt dışındaki büro, temsilcilik, acente veya benzeri kuruluşlarına buralarda kullanılmak veya satılmak üzere tesliminde de ihracat istisnasından yararlanır. Yabancı bayraklı gemilere, yabancı hava yolu firmalarının hava taşıma araçlarına ve uluslararası sefer yapan yerli deniz ve hava taşıma araçlarına yapılan teslimler de ihracat teslimi olarak değerlendirilir. İhraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcı adına hareket eden Türkiye’deki kişi ya da kuruluşlara veya bizzat alıcıya işlenmek ya da herhangi bir şekilde değerlendirilmek üzere Türkiye’de teslim edilen mallar için ihracat istisnası uygulanmaz. Bu şartlara uygun olarak yapılan ihracat teslimlerine ilişkin düzenlenen faturada ÖTV hesaplanmaz. ÖTV yükümlüleri bu suretle fatura bedeline dâhil etmedikleri ÖTV tutarlarını ve teslim ettikleri mal miktarlarını, (1) numaralı ÖTV beyannamesinin “İstisnalar ve İndirimler” bölümünün “İstisnalar” kısmında yer alan “İhracat İstisnası” ibaresini seçerek, bu istisna kapsamında beyanda bulunur.
1/7/2003 tarihli ve 2003/5868 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 1 inci maddesinde; Türk Uluslararası Gemi Siciline ve Milli Gemi Siciline kayıtlı, kabotaj hattında münhasıran yük ve yolcu taşıyan gemilere, ticari yatlara, hizmet ve balıkçı gemilerine miktarı her geminin teknik özelliklerine göre tespit edilmek ve bu akaryakıtı kullanacak geminin jurnaline işlenmek kaydıyla verilecek akaryakıtın ÖTV tutarı sıfıra indirildiği belirtilmiştir. Böylece, deniz araçlarına akaryakıt teslimleri istisna kapsamına alınmıştır.
Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listedeki malların ithalinde ÖTV tutarında teminat alınması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu mallar için yürürlükte olan ÖTV tutarı üzerinden ÖTV’ye ilişkin olduğu bildirilen Türk Lirası olarak nakit teminat veya ÖTV için düzenlendiği belirtilmiş olan banka teminat mektubu gümrük idaresine verilmektedir. Bu teminat sağlanmadığı sürece gümrükleme işlemi yapılmamaktadır. Öte yandan, ÖTV 1 Saylı Liste Uygulama Tebliği ekinde (EK:7B) olarak yer alan “Teminatsız Hava Yakıtı Alımı Sertifikası”nı haiz olan ÖTV mükelleflerince hava yakıtı ithalinde söz konusu sertifikanın ilgili gümrük idaresine ibrazı üzerine teminat alınmamaktadır. Banka teminat mektupları (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan mallar için Ticaret Bakanlığı adına düzenlenmek durumundadır.
Petrol ürünleri üzerindeki ÖTV ve KDV yükü nedeniyle, Türkiye’de dünyanın göreli olarak en yüksek fiyatı üzerinden perakende satış yapılmaktadır. Petrol Piyasası Kanunu gereğince 1 Ocak 2005 tarihi itibarı ile “serbest fiyatlandırma sistemi”ne geçilmiştir. Bu sistem ile sektördeki akaryakıt dağıtım şirketleri, farklı fiyat politikalarına göre depo satış fiyatını belirlemekte serbest olduğu gibi, bayiler de dağıtım şirketleri tarafından kendilerine tavsiye edilen tavan pompa satış fiyatlarını uygulamakta veya bulundukları bölgenin rekabet koşullarına göre kendi pompa satış fiyatlarını uygulamakta serbest bırakılmış durumdadır. Türkiye`de perakende satış fiyatları rekabet koşulları göz önünde bulundurularak oluşturulmaktadır. Rafinerideki fiyat şu şekilde oluşmaktadır: Gümrüksüz rafineri fiyatı + ÖTV + EPDK payı = Rafineri satış fiyatı (KDV hariç) Halen motorinin litresinde 2,5 TL ÖTV bulunduğu, motorinin pompa satış fiyatının 6 TL olduğu gözönüde bulundurulduğunda, perakende fiyatın üzerinde yaklaşık B oranında ÖTV yükü bulunduğu söylenebilir.
KAYNAKÇA:
- ÖTV Kanunu
- ÖTV 1 Saylı Liste Uygulama Tebliği
SORU VE CEVAPLAR
Soru 1. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) nasıl bir vergidir?
Cevap: Genel anlamda lüks tüketim mallarının yanı sıra, toplumun bazı zararlı alışkanlıklarından kurtulması için yüksek oranda belirlenen bir dolaylı vergidir. Bu vergi, farklı biçimlerde maktu ya da oransal olarak alınır.
Soru 2. Hangi ürünlerde ÖTV uygulanır?
Cevap: Lüks tüketim ürünleri (motorlu taşıtlar, mücevher, kürk, beyaz/kahverengi eşya)
İnsan sağlığına zararlı ürünler (Alkollü içkiler ve tütün ürünleri)
Çevreye zarar veren ürünler (akaryakıt, yağ türevi ürünler)
Soru 3. ÖTV Kanunu’na ekli 1 sayili liste A cetvelinde istede hangi mallar vardır?
Cevap: I sayılı listenin A cetvelinde; akaryakıt ürünleri, doğal gaz, LPG yer almaktadır.
Soru 4. Kimler ÖTV ödemekle yükümlüdürr?
Cevap: İthal edilen veya üretilen bir malın satışında tahakkuk eden ÖTV, ilgili kanunda belirtilen mallara uygulanır. Bu mallardan kayıt ve tescile tabi olmayan malları imal inşa veya ithal edenler, bu malların müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler, kayıt ve tescile tabi olan motorlu araç ticareti yapanlar ÖTV ödemekle yükümlüdür. ÖTV Kanununa ekli (I), (III) ve (IV) sayılı listelerdeki mallar ile (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanları imal, inşa veya ithal edenler ile bu malların müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler, (II) sayılı listedeki mallardan, kayıt ve tescile tabi olanlar için; motorlu araç ticareti yapanlar, kullanmak üzere ithal edenler veya müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler de bu vergiyi ödemekle yükümlüdür.
Soru 5. ÖTV’de vergi indirimi nasıl uygulanır?
Cevap: Özel Tüketim Vergisine tabi malların, yer aldıkları listedeki başka bir malın imalinde kullanılması halinde, söz konusu mal için ödenen vergi, imal edilen mala ilişkin olarak ödenecek vergiden Maliye Bakanlığı’nca belirlenen esaslara göre indirilir.
Soru 6. ÖTV hangi oran ve/veya tutarlarda alınır?
Cevap: Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli listelerde yer alan mallardan karşılarında belirtilen tutar ve/veya oranlarda ÖTV alınmaktadır. Buna göre (I) sayılı listedeki mallar için litre, kilogram ve standart metreküp birimleri itibariyle maktu vergi tutarları belirlenmiştir.
