BİR BİLENE SORDUK

SINIRDA KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASININ HEDEFİ: KARBON KAÇAĞI YARATAN GİRDİLER…

UGM

Levent SOYSAL
 Dr. Ayşe Özgür ÖZSAR 
UGM  TEST VE ANALİZ LABORATUVARI

Avrupa Yeşil Mutabakatı, “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’yla (SKDM) / (Carbon Border Adjustment Mechanism-CBAM), küresel düzeyde karbon kaçağıyla mücadeleyi öncelemiş olmaktadır. Türkiye’nin AB’yi “en büyük ihracat pazarı” olarak değerlendirdiği göz önüne alındığında; CBAM, Türkiye ekonomisini yeşil bir dönüşüme zorlamaktadır. Bu bakımdan, imalat sanayi ihracat artışının sera gazı emisyonlarının düştüğü üretim süreçlerine geçişle mümkün olabileceği hususu göz ardı edilmemelidir.

“Karbon kaçağının önlenmesi amacıyla” hayata geçirilen Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) / (Carbon Border Adjustment Mechanism-CBAM), Avrupa Birliği'nin (AB) 2030 yılına kadar karbon emisyonlarını en az %55 azaltmak için sunduğu planları içeren 55'e Uyum Paketi'nin önemli parçalarından biri. 

AB BÜROKRASİSİ YÜZÜNDEN 9 AY ÖTELENDİ

İlk aşamada demir-çelik, çimento, alüminyum, elektrik ve gübre sektörlerini kapsaması öngörülen CBAM’ın 1 Ocak 2023'ten itibaren 3 yıllık bir geçiş dönemi süreciyle başlatılması hedeflenmekteydi. Ancak, AB bürokrasisi yüzünden uygulama 9 ay ötelendi. Avrupa Parlamentosu (AP) ve AB Konseyi 13 Aralık 2022 tarihinde bu konuda uzlaşmaya vardı. Buna göre CBAM, 1 Ekim 2023 itibariyle üç yıllık bir geçiş dönemi uygulaması sonrası tüm hükümleriyle yürürlüğe girecek. 

GEÇİŞ DÖNEMİNDE MALİ YÜKÜMLÜLÜK YOK…

Geçiş döneminde mali yükümlülük olmayacak; sadece her üç ayda bir doğrudan ve dolaylı emisyonların raporlaması yapılacak. Başka bir ülkede karbon için ödeme gerçekleşmişse, bu husus raporda belirtilecek. Mali yükümlülükler ise 1 Ocak 2026’da başlayacak. 

AB'de üye devletleri bağlayıcı hukuki düzenlemelerin kabul edilmesi, genellikle üç farklı AB organının birlikte çalışmasıyla mümkün oluyor. Bu kapsamda, Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı taslak düzenleme önerileri, Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi tarafından ortak bir noktada uzlaşılarak onaylanıyor. 

İLK CBAM TASLAĞI 14 TEMMUZ 2021’DE YAYINLANDI

Bu bağlamda, ilk CBAM taslağı Avrupa Komisyonu’nca 14 Temmuz 2021’de yayınlanarak Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’ne sunuldu. Bu ilk taslak metne göre CBAM’ın demir-çelik, alüminyum, gübre, çimento ve elektrik enerjisi sektörlerini kapsaması öngörüldü. Taslak metinde yer alan SKDM kapsamındaki GTİP bazında ürün grupları Liste-1'de sıralanmaktadır. 

AB KONSEYİ, 15 MART 2022’DE ANLAŞMAYA VARDIĞINI DUYURDU

AB Konseyi 15 Mart 2022’de, Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı CBAM düzenleme taslağında genel olarak anlaşmaya vardığını duyurdu ve mevcut sektörlerde kapsama dahil edilmesi öngörülen ilave GTİP'lerin yer aldığı taslak düzenleme metnini yayınladı.  AB Konseyi’nin CBAM kapsamına ilave edilmesini uygun gördüğü GTİP bazında ürün grupları Liste-2'dedir. 

AVRUPA PARLAMENTOSU 22 HAZİRAN 2022’DE UZLAŞIYA VARDI

22 Haziran 2022’de ise Avrupa Parlamentosu CBAM’ın organik kimyasallar, hidrojen, amonyak ve plastik sektörlerini kapsayacak şekilde genişletilmesi yönünde uzlaşıya vardı ve ilgili değişiklikleri içeren taslak CBAM düzenlemesini yayınladı. Bahse konu taslak metinde yer alan ve Avrupa Parlamentosu’nun CBAM kapsamına ilave edilmesini uygun gördüğü GTİP bazında ürün grupları Liste-3'tedir. 

22 Haziran 2022 tarihli Avrupa Parlamentosu uzlaşısı ile CBAM kapsamına organik bileşenler, hidrojen, amonyak ve polimerlerin (plastik) dâhil edilmesi öngörüldü. Ancak 12 Aralık'taki açıklamada CBAM kapsamındaki ürünlerin üretiminde kullanılan girdilerin sadece bir kısmı kapsama alındı. 

12 Aralık 2022’de sağlanan uzlaşıya göre hidrojen, şaplı çimento, ilave alüminyum ve demir-çelik ürünleri, demir-çelikten vida, cıvata, bağlantı elemanları, aglomere edilmiş demir cevheri, ferro-manganez, ferro-krom, ferro-nikel, kaolin ve diğer kaolinli killer CBAM’a eklenen ürünler arasındadır. Eklenen ürünlerin GTİP'leri Liste-4'tedir. 

CBAM KAPSAMININ GENİŞLETİLMESİ BEKLENİYOR

Öte yandan, yayımlanan tüzükte Komisyon tarafından geçiş dönemi sona ermeden önce organik kimyasallar ve polimerleri de dahil etmek üzere, AB ETS kapsamındaki tüm sektörleri 2030 yılına kadar içerecek şekilde CBAM kapsamının genişletilmesi yönünde bir analiz yapılacağı belirtiliyor. 

CBAM, TÜRKİYE EKONOMİSİNİ YEŞİL DÖNÜŞÜME ZORLUYOR

Bir anlamda Avrupa Yeşil Mutabakatı, CBAM’la küresel düzeyde karbon kaçağıyla mücadeleyi öncelemiş olmaktadır. Türkiye’nin AB’yi “en büyük ihracat pazarı” olarak değerlendirdiği göz önüne alındığında; CBAM, Türkiye ekonomisini yeşil bir dönüşüme zorlamaktadır. Bu bakımdan, imalat sanayi ihracat artışının sera gazı emisyonlarının düştüğü üretim süreçlerine geçişle mümkün olabileceği hususu göz ardı edilmemelidir.

Liste 1: Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan taslak düzenlemede yer alan GTİP'ler:

(Ürün grubu, ürün, GTİP ve sera gazı sıralamasıyla)

Çimento         

Çimento Klinkleri / 2523.10.00  / CO2         

Portland Çimentosu, beyaz çimento (suni olarak renklendirilmiş olsun olmasın) / 2523 21 00 / CO2    

Diğer Portland Çimento / 2523.29.00 / CO2 

Diğer hidrolik çimentolar / 2523.90.00 / CO2

Elektrik         

Elektrik Enerjisi / 2716.00.00 / CO2                                                            

Gübreler        

Nitrik Asit; Sülfonik asitler / 2808.00.00 / CO2, N2O

Saf amonyak veya amonyağın sulu çözeltileri / 2814 / CO2           

Potasyum Nitrat / 2834.21.00 / CO2, N2O   

Azotlu mineral veya kimyasal gübreler / 3102 / CO2, N2O 

Azot, fosfor ve potasyum gibi bitki besin maddelerinden ikisini veya üçünü içeren mineral veya kimyasal gübreler; diğer gübreler; bu fasıldaki ürünlerin tablet veya            benzeri şekillerde veya brüt ağırlığı 10 kg’mı geçmeyen ambalajlarda olanları / 3105  / CO2, N2O                

Demir-Çelik  

Demir Çelik (7202 Ferro Alygajlar ve 7204 Ferro Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları; demir veya çelik döküntü ve hurdaların yeniden ergitilmesi suretiyle hariç) / 72 / CO2           

Demir veya çelikten palplanşlar (delinmiş veya birleştirilmiş parçalardan yapılmış olsun olmasın); demir veya çelikten kaynak yapılmış profiller / 7301 / CO2                                 

Demir veya çelikten demiryolu ve tramvay hattı malzemesi; raylar, kontrraylar, makas dilleri, makas göbekleri, kruvazman ve makaslar, gergi çubukları, dişli raylar, traversler, cebireler, yastık ve köşelikler, seletler, sıkıştırma levhaları ve kramponlar, rayların döşenmesi, eklenmesi veya sabitleştirilmesi için bağlantı levha ve çubukları ile özel olarak imal edilmiş diğer parçalar  / 7302 / CO2

Dökme demirden ince ve kalın borular, içi boş profiller / 7303.00 / CO2   

Demir (döküm demir hariç) ve çelikten ince ve kalın borular ve içi boş profiller (dikişsiz)  / 7304 / CO2          

Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular (kaynaklı, perçinli veya benzeri şekillerde kapatılmış) (iç ve dış kesitleri daire şeklinde olup, dış çapı 406,4 mm’yi geçenler) / 7305 / CO2

Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller (örneğin açık dikiş veya kaynak yapılmış, perçin yapılmış veya benzeri şekilleri kapatılmış) / 7306 / CO2            

Demir veya çelikten boru bağlantı parçaları (rakorlar, dirsekler ve manşonlar gibi) / 7307 / CO2     

Demir veya çelikten inşaat (94.06 pozisyonundaki prefabrik yapılar hariç) ve inşaat aksamı (köprüler, köprü aksamı, bent kapakları, kuleler, pilonlar, ayaklar, sütunlar, inşaat iskeleleri, çatılar, kapılar, pencereler ve bunların çerçeveleri ve kapı eşikleri, kepenkler, korkuluklar, parmaklıklar gibi); inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelikten saclar, çubuklar, profiller, borular ve benzerleri / 7308 / CO2                        

Her türlü madde için (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz hariç) hacmi 300 litreyi geçen ve mekanik veya termik tertibatı olmayan demir veya çelikten depolar, sarnıçlar, küvler ve benzeri kaplar (ısıyı izole edici veya iç yüzeyleri kaplanmış olsun olmasın) / 7309 / CO2

Her türlü madde için (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz hariç) hacmi 300 litreyi geçmeyen ve mekanik veya termik tertibatı olmayan demir veya çelikten depolar, sarnıçlar, variller, fıçılar, kutular ve benzeri kaplar (ısıyı izole edici veya iç yüzeyleri kaplanmış olsun olmasın) / 7310 / CO2                                           

Demir veya çelikten sıkıştırılmış veya sıvı hale getirilmiş gazlar için kaplar / 7311 / CO2

Alüminyum                                      

İşlenmemiş alüminyum / 7601 / CO2 ve PFCs         

Alüminyum tozları ve ince pullar / 7603 / CO2 ve PFCs     

Alüminyum çubuklar ve profiller / 7604 / CO2 ve PFCs     

Alüminyum teller / 7605 / CO2 ve PFCs      

Alüminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm’yi geçenler  -dikdörtgen (kare dahil) şeklinde olanlar / 7606 / CO2 ve PFCs

Alüminyumdan yapraklar ve şeritler (baskılı veya baskısız, kâğıt, karton,  plastik maddeler veya benzerlerinden bir mesnet üzerine tespit edilmiş olsun olmasın) (mesnedi hariç kalınlığı 0,2 mm’yi geçmeyenler) / 7607 / CO2 ve PFCs                           

Alüminyumdan ince ve kalın borular / 7608 / CO2 ve PFCs           

Alüminyum boru bağlantı parçaları (rakorlar, dirsekler, manşonlar ve benzerleri)  / 7609 00 00 / CO2 ve PFCs    

Liste 2: Avrupa Birliği Konseyi tarafından hazırlanan taslak düzenlemede yer alan ilave GTİP'ler

(Ürün grubu, GTİP, ürün sıralamasıyla)

Çimento / 2523.30.00 / Çimento; şaplı

Demir-Çelik / 7326 / Demir veya çelikten diğer eşya

Alüminyum

7610 / Alüminyumdan inşaat (94.06'daki prefabrik yapılar hariç) , inşaat aksamı ve inşaat için alüminyum saclar, çubuklar, profiller, borular ve benzerleri

7611.00.00 / Alüminyumdan depolar, sarnıçlar, küvler vb. kaplar (sıkıştırılmış/sıvı gaz için olmayan); hacmi > 300 Lt, mekanik/termik tertibatı bulunmayan         

7612 / Alüminyumdan depolar, fıçılar, variller, bidonlar vb. kaplar (sıkıştırılmış/sıvı gaz için olmayan); hacmi <= 300 Lt, mekanik/termik tertibatı olmayan

7613.00.00 / Sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz için alüminyumdan kaplar

7614 / Alüminyumdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (elektrik için izole edilmemiş olanlar)

7616 / Alüminyumdan diğer mamuller

Liste 3: Avrupa Parlamentosu tarafından hazırlanan taslak düzenlemede yer alan ilave GTİP’ler

(GTİP, ürün sıralamasıyla)

29 / Organik kimyasal ürünler

39 / Plastikler ve mamulleri

Liste 4: Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi'nin uzlaşısı üzerine SKDM kapsamına alınan ilave GTİP'ler

(Ürün grubu, GTİP, ürün sıralamasıyla)

Demir-çelik

7202.21 / Ferro-silisyum

7202.30 / Ferro-siliko-manganez

7202.50.00 / Ferro-siliko-krom

7202.70.00 / Ferro-molibden

7202.80.00 / Ferro -tungsten ve ferro-siliko-tungsten

7202.91.00 / Ferro-titanyum ve ferro-siliko-titanyum

7202.92.00 / Ferro-vanadyum

7202.93.00 / Ferro-niobyum

7202.99 / Diğer ferro-alyajlar

7202.99.10 / Ferro-fosfor

7202.99.30 / Ferro-siliko-magnezyum

7202.99.80 / Diğer ferro-alyajlar

2601.12.00 / Demir cevherleri ve zenginleştirilmiş demir cevherleri (kavrulmuş demir   piritleri hariç) (aglomere edilmiş)

7318 / Demir veya çelikten vida, cıvata, somun, tirfon, çengelli vida, perçin çivi, pim, kama, rondela (yaylanmayı sağlayıcı rondelalar dahil) vb eşya

7326 / Demir veya çelikten diğer eşya

Kimyasallar         

2804.10.000 / Hidrojen

Kaynaklar:

1.         https://immib.org.tr/tr/yesil-sozluk

2.         https://www.semtrio.com/blog/eu-ecolabel-eko-etiket-nedir-ve-nerelerde-kullanilir

3.         Aşıcı, A. A. (2021) “Türkiye Küresel İklim Rejimi’ne Neden Uyum Sağlamalı?”, TESEV Değerlendirme Notları 2021/4, İstanbul.

4.         Yeldan, A. E., Acar, S., Aşıcı, A. A. (2021) Potential Effects of the EU’s Carbon Border Adjustment Mechanism on the Turkish Economy”, Environment, Development and Sustainability, 1-33. doi: 10.1007/s10668-021-01779-1.

5.         https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:a95a4441-e558-11eb-a1a5-01aa75ed71a1.0001.02/DOC_2&format=PDF Ticaret Bakanlığı Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021