Geri
Hüseyin Cahit SOYSAL
Yönetim Kurulu Üyesi
Dünya Gümrük Örgütü tarafından hazırlanan ve Avrupa Birliği tarafından kombine nomanklatör kodları ile desteklenen yeni armonize sistem nomanklatürü, milli açılım ve istatistiki açılımlar yapılarak “İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli”ne dönüştürüldükten sonra, 30 Aralık 2021 tarihli birinci mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 5045 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ekinde yürürlüğe sokuldu. Yapılan değişikliklerle 55 fasılda 2139 GTİP korelasyonu gerçekleştirildi.
Armonize Sistem Nomanklatürü canlı bir organizma gibidir. Yeni ihtiyaçlara göre, yeni icat edilen mallara göre sürekli güncellenecektir. Nitekim, 30 Aralık tarihinde de milli tarife cetvelimiz güncellenmiş oldu.
Yeni icat edilen teknoloji ürünleri için yeni alt pozisyon numaraları verilmesi son derece doğal. Bununla birlikte, yeni nomanklatürde karbon ayak izlerini de yakalamak mümkün. Daha doğrusu, “Paris İklim Anlaşması” ve Avrupa Birliği’nin “Yeşil Mutabakat”ı yürürlüğe girdikten sonra yeni açılımlar ile gümrük tarifesinin, çevreciliği özendiren, çevre kirliliği ile mücadeleyi önceleyen ve bu anlaşmalarda yer alan temel başlıklar itibarıyla eşyaları da mümkün olduğunca bu anlaşmalar doğrultusunda gruplandıran bir yapıya dönüşmeye başladığını görüyoruz. Paris İklim Anlaşması kapsamında önem atfedilen ürünlerin ayrı gruplandırıldığını, ya da bu kapsamdaki eşyanın ayrı alt pozisyon altında sınıflandırıldığını; böylece, gümrük idarelerinin çevre duyarlı denetimlere odaklanmalarının öncelik kazanacağını göreceğiz bundan sonra.
2015 yılında imzalanan «Paris İklim Anlaşması», 2020 sonrası süreçte, iklim değişikliği tehlikesine karşı küresel sosyo/ekonomik dayanıklılığın güçlendirilmesini ve fosil yakıt kullanımından kademeli olarak vazgeçilerek, endüstriyelleşme öncesi döneme kıyasen küresel sıcaklık artışının 2°C’nin olabildiğince altında tutulmasını hedeflemişti. 12 Kasım 2021 tarihinde sona eren Glasgow COP-26 Konferansında ise küresel ısınmanın 2 derece değil, 1,5 dereceden fazla artmaması yönünde hedef değişikliğine gidildi.
AB tarafından 11.12.2019 tarihinde yayımlanan “Yeşil Mutabakat” belgesinde ise, küresel rekabetçiliğini kaybetmeden daha yeşil, daha döngüsel ve daha dijital bir AB sanayi stratejisi izleneceği belirtildi. Bu kapsamda, AB’de “kaynak yoğun” sektörlere odaklanan «sürdürülebilir ürün inisiyatifi» ile üretim aşamasında kaynak kullanımının sınırlandırılması ve bu kaynakların yeniden kullanımın teşvik edilmesi amacıyla «Döngüsel Ekonomi Eylem Planı» hazırlandı. “Tarladan-Sofraya Tarım Stratejisi” ile, gıda değer zinciri ekosistemi kurulması, organik tarımın yaygınlaştırılması, biyoçeşitlilik kaybının tersine döndürülmesi, gıda güvenliğinin sağlanması, beslenme ve halk sağlığının güvence altına alınması hedeflendi. Çevrenin ekolojik hizmetlerinin artışı için biyoçeşitliliğin de destekleneceği belirtildi. AB “Sürdürülebilir Akıllı Ulaşım” stratejisi ile 2050 yılında ulaşım kaynaklı emisyonları %90 oranında azaltmayı amaçladığını beyan etti.
Bu kapsamda, Armonize Sistem Nomanklatüründe yapılan değişiklikle;
- Belli bir değerin üstünde hidroflorokarbon (HFC) içeren maddeler için 29.02 tarife pozisyonunda yeni bir armonize sistem nomanklatür kodu açıldı. Örneğin, 2903.49.30 kombine nomanklatür kodu altında perfloroetan, perfloropropan, perflorobütan, perfloropentan, perflorohekzan, perflorometan için yeni GTİP numaraları belirlendi.
- Biyodizel yakıt olarak üretilen ve insan gıdası hariç teknik veya sınai amaçla kullanılan mikrobiyal yağlar ve fraksiyonları için 1515.60 numaralı armonize sistem nomanklatür kodu açıldı.
- Biyoçeşitliliğin izlenmesine yönelik olarak, insan tüketimine uygun olan böcekler 0410.10 armonize sistem nomanklatör kodu ile ayrı tanımlandı.
- 0309 tarife pozisyonu açılarak, “balıklar, kabuklular, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanların insanların yemesine elverişli un, kaba un ve pelletleri”nden, “balıklara ait olanlar” 0309.10.00.00.00 ve “diğerleri” 0309.90.00.00.00 GTİP numaraları altında sınıflandırıldı.
- “Tarladan Sofraya Tarım Stratejisi” kapsamında, beslenme ve halk sağlığının güvenceye alınması amacıyla 0709.51 armonize sistem nomanklatüründe yer alan “agaricus” cinsi mantarların yanı sıra “boletus” cinsi mantarlar 0709.52, “cantharellus” cinsi mantarlar 0709.53, “shiitake (lentinus edodes)” cinsleri 0709.54, “matsutake” cinsleri 0709.55 ve “dolmanlar” 0909.56 armonize sistem nomanklatür kodları altında sınıflandırıldı.
- Aynı amaçla, “yoğurt”un yer aldığı 0403.10 armonize sistem nomanklatür kodu iptal edilerek, yerine 0403.20 kodu oluşturuldu ve “aromalandırılmış” veya “aramolandırılmamış”, ya da “ilave meyva, sert kabuklu meyvalar, kakao, çikolata, baharat, kahve veya kahve hülasası, bitki, bitki parçaları, hububat veya ekmekçi mamulleri” içerenler veya içermeyenler ayrı GTİP’ler altında tanımlandı.
- Küresel düzeyde orman varlığının korunması ve takibi bakımından, “talaş” için 4401.41, “kabuk veya sert kabuklu meyvelerin kabuklarından olan odun kömürü” için 4402.20, “tik ağacı” için 4403.42, “tik ağacı kerestesi” için 4407.23 kombine nomanklatür kodu oluşturuldu.
Yeşil Mutabakat’ın yeni sanayi stratejisine göre, diğer “kaynak yoğun sektörler”le birlikte “elektronik sektörlerde de döngüsel ekonominin teşviki yoluyla, çevresel ayak izinin azaltılması amaçlanmıştır. Durum böyle olmakla birlikte, düne kadar Batı Avrupa ülkelerinde yeniden dönüşüm tesislerinin sayısı sınırlı olduğundan, elektrikli ve elektronik hurda ve atıkların yeniden ekonomiye kazandırılmasında sorunlar yaşanıyordu. Bu atık ve hurdaların yakın coğrafyadaki Türkiye, Ukrayna gibi ülkelere gönderilerek yeniden dönüşümüne katkı sağlanmak istenmekte idi. Ancak, gönderilen hurda ve atıkların hem ihracatçı ülkelerde hem de ithalatçı ülkelerde gümrük beyanlarında sıkıntılar yaşanmakta; anılan eşyanın hangi tarife pozisyonu altında ihraç edilmesi gerektiği, ya da ithalatçı ülkede hangi tarife pozisyonu altında sınıflandırılarak kendisine hangi dış ticaret politikalarının uygulanması gerektiği konularında tereddütler yaşanmaktaydı.
Bu tür tereddütleri gidermek ve “elektrikli ve elektronik hurda ve atıklar”ın döngüsel ekonomiye katkısını artırmak ve uluslararası transferini hızlandırmak amacıyla, 8549 tarife pozisyonu açıldı; “primer hücreler, primer bataryalar ve elektrik akümülatörlerinin döküntü ve hurdaları; bitmiş primer hücreler, primer bataryalar ve elektrik akümülatörleri” için 8549.11 ila 8549.19, “esas olarak değerli metallerin geri kazanımı için kullanılanlar” için 8549.21 ila 8549.29, “diğer elektrikli ve elektronik montajlar ve baskılı devre kartları için 8549.31 ila 8549.39 ve “diğerleri” için 8549.91 ila 8549.99 numaraları altında armonize sistem nomanklatür kodları oluşturuldu.
Öyle anlaşılıyor ki, geleceğin gümrükleri için vergi toplama işlevinin yanı sıra, çevre ve insan sağlığının korunması, ozon tabakası deliğinin küçültülmesi için çaba sarf edilmesi, küresel ısınmayı artıracak girdi ve ürünlerin kontrollerinin sıkılaştırılması işlevleri çok daha fazla önem arz edecek.
