Geri
Ender YILMAZ
Gümrük Müşavir Yardımcısı
“Geri gelen eşya” konusundaki düzenlemelere 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 168 ila 170 inci maddelerinde ve Gümrük Yönetmeliği’nin 446 ila 453 üncü maddelerinde yer verilmiştir.
4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 168 inci maddesine göre, serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edildikten sonra üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutulur. Üç yıllık süre, beklenmeyen haller ve mücbir sebeplere uzatılabilir. Ancak muafiyetin uygulanabilmesi, geri gelen eşyanın ihracı sırasındaki ayniyetinin bozulmaması, yani ihraç edildiği hali ile gelmesi halinde mümkündür. Bu husus 168 inci maddenin 2 inci fıkrası (a) bendinde ”Aynen ihraç edildiği durumda olması hali hariç, hariçte işleme rejimi çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilen eşyaya” ve (b) bendinde “İhracı, bir dış ticaret önlemine konu olan eşyaya” muafiyet tanınmaz notu ile belirtilmiştir.
Kanunun 170 inci maddesinde ise söz konusu muafiyetin, dahilde işleme rejimi kapsamında ihraç edilen ve geri gelen işlem görmüş ürünlere de uygulanacağı belirtilmiştir.
Gümrük Yönetmeliği’nin 451/1. maddesine göre ihraç edildikten sonra geri gelen eşyanın gümrük vergilerinden muaf olarak serbest dolaşıma girebilmesi için ihracat nedeniyle yararlanılan hak ve menfaatler varsa bunların iade edildiğini gösteren belgenin beyannameye eklenmesi gerekir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 16/1-b maddesinin parantez içi hükmüne göre, ihracat istinasından yararlanarak ihraç olunan ancak daha sonra geri gelen eşyanın ithalat istisnasından faydalanabilmesi için, bu eşyalar ilgili olarak faydalanılan ihracat istisnası tutarındaki miktarın gümrük idarelerine ödenmesi gerekmektedir. Bir başka anlatımla, normal ihracatta, ihracatçı nihai ürünün tedarikçisi ise tedarikçi firmanın faturasında hesapladığı miktarın indirim konusu yapılmayan kısmı, ihracatçı aynı zamanda imalatçı ise malın üretimi sırasında gider kalemleri için ödenen KDV toplamı olup yine bunun indirim konusu yapılmayan kısmı mükellefe iade edilmektedir. Bu husus vergi daireleri ile yapılan yazışma sonucu belirlenir. Yüklenilen KDV tamamen indirim konusu yapıldı ise her hangi bir KDV tahsilatı yapılmadan eşyanın ithaline izin verilir. İhraç kayıtlı işlemlerde ise KDV ihracatçı tarafından imalatçıya ödenmediğinden, geri gelen eşyanın ihracat istisnasından faydalandığı miktar, imalatçı satış bedeline göre hesaplanan fakat ihracatçı tarafından ödenmeyen tutardır.
Öte yandan, 2005/8391 sayılı rejim kararı ve bu karara istinaden yayımlanan tebliğ ve genelgelere bakıldığında, geri gelen eşyanın Dahilde İşleme Rejimi kapsamında olması halinde ne işlem yapılacağının açıklandığı görülmektedir.
Kararda rejim kapsamında ihraç edilen eşyaların alıcısı tarafından kabul edilmemesi halinde yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esasların, Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirleneceği hükme bağlanmıştır. Bu bağlamda, ilgili kanun ve karar maddeleri göz önünde bulundurulduğunda, dahilde işleme ile ihraç edilen ve daha sonra geri gelen eşya için tebliğ hükümlerine bakılması gerekmektedir. Dahilde işleme rejimi kapsamında ihracat taahhüdü yerine getirilmiş eşyanın Türkiye’ye geri gönderilmesi, durumu tebliğde iki açıdan değerlendirilmiştir.
Eşyanın belge/izin süresi içerisinde geri gelmesi durumunda; ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı çerçevesinde ve süresi geçerli belge/izin kapsamında ihracat nedeniyle varsa yararlanılan hakların teminatının alındığının kanıtlanması koşuluyla ile eşya tekrar yurda sokulabilmektedir. Bu durum, ihracat taahhüdünün kapatılması sırasında değerlendirilmek üzere ilgili ihracatçı birliklerine/gümrük idaresine bildirilmektedir.
Eşyanın belge/izin süresi sona erdikten, ihracat taahhüdü kapandıktan sonra geri gelmesi durumunda, ihracatçının söz konusu eşyayı yeniden ihraç etmek istemesi halinde eşyanın yeni bir belge/izin kapsamında ayniyet kapsamında ihracat nedeniyle varsa yararlanılan hakların teminatının alındığının kanıtlanması koşuluyla yurda sokulmasına izin verilmektedir.
Ancak ihracatçının geri gelen eşyayı tekrar ihraç etmek istememesi halinde, bu durum öncelikle ihracatçı birliklerine/gümrük idaresine bildirilmektedir. Yapılan değerlendirme sonucunda, varsa bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatında vergi ödenmekte ve ihracat nedeniyle yararlanılan haklar iade edilmektedir. Bu şekilde gümrük idaresince işlem görmüş ürünün ithalatına izin verilmektedir.
Geri Gelen Eşya konusuna Özel Tüketim Vergisi yönünden de değinmek fayda vardır. 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu'nun 7/6. maddesine göre, geri gelen eşyanın ithalat istisnasından faydalanabilmesi için, bu eşya ile ilgili olarak ihracat istisnasından veya tecil-terkin uygulamasından faydalanılan miktarın gümrük idaresine ödenmesi veya bu miktar kadar teminat gösterilmesi şart kılınmıştır.
1 Seri No.lu ÖTV Genel Tebliği'nin “5.1.3 İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi” kısmında, ÖTV mükelleflerince ihracat istisnası uygulanarak ihraç edilen malların, Gümrük Kanunu hükümlerine göre geri gelmesi halinde ithalatta ÖTV uygulanmayacağı belirtilmiştir.
Ancak, ihracatçıların ÖTV iadesinden yararlandığı ihracat işlemine konu malların veya ÖTV ödemeksizin ihraç kaydıyla satın alarak ihraç ettiği malların geri gelmesi halinde, gümrük idaresince geri gelen mallar için ithalatın yapıldığı tarih itibariyle ÖTV uygulanması gerekmektedir. Bu nedenle, geri gelen mallar için gümrük idaresinin, ihracatçının ÖTV iadesinden veya tecil-terkin uygulamasından yararlanıp yararlanmadığını ihracatçının bağlı olduğu vergi dairesinden tespit emesi ve gelecek yanıt doğrultusunda işlem yapması gerekmektedir.
İhraç kaydıyla teslimde bulunan mükellefin tecil edilen vergisi henüz terkin edilmemişse, ihracatçının ÖTV'yi gümrük idaresine ödediğinin kanıtlanması üzerine, vergi dairesince tecil edilen vergi gecikme zammı uygulanmaksızın terkin edilmektedir.
Öte yandan, (I) sayılı listedeki malların ithali ile (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların motorlu araç ticareti yapanlar tarafından satılmak üzere ithali verginin konusuna girmediğinden, bu kapsamdaki malların ihracından sonra geri gelmesi halinde, bunlara ÖTV uygulanmayacağı tabiidir.
Muhtelif kanun, yönetmelik, tebliğ ve genelgeler ile düzenlenmiş ve vergi kanunların etkisiyle de şekillenmiş geri gelen eşya işlemlerinde, özellikle dahilde/hariçte işleme rejimlerinin de devreye girdiği durumlarda, zaman zaman aksaklık yaşanabilmektedir. Ancak, bilişim teknolojisinin sunduğu olanaklar ve kurumlar arası veri entegrasyonu sayesinde geri gelen eşyaya ilişkin işlemler eskiye nazaran daha düzenli olarak yürütülebilmektedir.
Sonuç olarak, devletin vergi kaybı yaşamaması için aldığı önlemlere saygı duyulmakla birlikte, ticaret erbabının da gereksiz zaman kayıpları ve ilave masraflarla mağdur olmaması için her iki kesimin de daha fazla gayret göstermesi gerektiği hususu açıktır. Gerek geri gelen eşya konusunda gerekse diğer gümrük işlemlerinde, süreçlerin yeniden gözden geçirilerek basitleştirmelere gidilmesinin yanı sıra, sistem sadeleştirmeleri için teknolojik gelişmelerden daha fazla yararlanılması gerekmektedir.
Kaynakça:
- 4458 sayılı Gümrük Kanunu
- Gümrük Yönetmeliği
- 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
- 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu
- 2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Kararı
SORULAR
Soru 1. Geri Gelen Eşyada iade alınan KDV için faiz alınır mı?
Yanıt: 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11. maddesi çerçevesinde ihraç edildikten sonra geri gelen mallara ilişkin ihracatçıya söz konusu ihracat işlemi ile ilgili olarak nakden veya mahsuben iade yapılmışsa, geri gelen mallara isabet eden iade tutarının gümrükte ödenmesi sırasında ayrıca faiz hesaplanmaması gerekir.
Soru 2. Geri Gelen Eşyadan KKDF Alınır mı?
Yanıt: Maliye Bakanlığı’nın 70903105-165.01.03[208]-74209 sayılı 14/07/2014 tarihli özelgesine göre, ihraç edildikten sonra geri gelen eşyanın KKDF’ye tabi olan bir ödeme şeklinde beyan edilmesi halinde, eşyanın ayniyetinde bir değişiklik olmaksızın yasal süresi içinde geri gelen kusurlu eşyanın adı geçen firma tarafından ithal edilmesi halinde, durumun Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki alıcıdan veya yetkili kurumlardan alınacak belgelerle gümrük idaresine ispatı şartıyla bu kapsamda yapılacak ithalat tutarı üzerinden KKDF kesintisi yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
Soru 3. Geri Gelen Türk Menşeli Eşya için gözetim tebliği hükümleri uygulanır mı?
Yanıt: İhracat beyannamesi ve ayniyet tespitine ilişkin diğer belgeler sunulduğunda tebliğ hükümleri uygulanmayacaktır.
Soru 4. Geri gelen tamir amaçlı hariçte izleme izni ile ihraç edilmiş eşyanın tamir ücreti için KKDF ödenir mi?
Yanıt: Gümrükler Genel Müdürlüğünün 15.02.2007 tarih 4978 sayılı yazısına istinaden eşyanın girişi sırasında işçilik bedeli olarak yapılan transferin ithalat bedeli değil, görünmeyen işlemler kapsamında gerçekleştirilen harcamalar olduğu, bu ödemenin fon kesintisi yapılacak işlemler arasında sayılmadığı ve bu nedenle KKDF kesintisi yapılmaması gerektiği belirtilmiştir.
Soru 5. Geri Gelen Eşyadan Kayıt Belgesi istenir mi?
Yanıt: Geri gelen eşyanın ihracından önce serbest dolaşımda olduğu dikkate alındığında, 4010 rejim kodunda beyan edilen geri gelen tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin serbest dolaşıma girişinde, “Kayıt Belgesi” veya elektronik ortamdaki kaydın gümrük idarelerine ibraz edilmesine gerek bulunmamaktadır.
