ADI OLMAYAN KESİNTİ: KÜLTÜR FONU

Ömer Haluk TURANLI

UGM Eğitim Danışmanı

Yazı başlığının tutarsız olduğu söylenebilir. Gerçekten de hem adı yok deyip hem de “Kültür Fonu” diye bir fondan bahsediyoruz. Oysa, yazımızın konusu “Kültür Fonu” 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 44 üncü maddesinin ikinci fıkrasında “Her türlü boş video kaseti, ses kaseti, bilgisayar disketi, CD, DVD gibi taşıyıcı materyaller ile, fikir ve sanat eserlerinin çoğaltılmasına yarayan her türlü teknik cihazı ticari amaçlı imal veya ithal eden gerçek ve tüzel kişiler, imalat veya ithalat bedeli üzerinden yüzde üçü geçmemek üzere Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenecek orandaki miktarı keserek, ay içinde topladıkları meblağı, sonraki ayın en geç yarısına kadar Kültür Bakanlığı adına bir ulusal bankada açılacak özel hesaba yatırmakla yükümlüdürler” şeklinde tanımlanmış.

 Aynı tanım 2187 sayılı “Fikir ve Sanat Eserlerinin Çoğaltılmasına Yarayan Teknik Cihazlar ile Boş Taşıyıcı Materyallerin İmalat veya İthalatında Yapılacak Kesinti Oranlarının Belirlenmesine İlişkin Karar”da da yer alıyor. Kararın ne başlığında ne de metninde anılan kesintinin “fon” olduğundan bahis var. Ancak, sektörün bulduğu pratik çözüm yoluyla, kesinti ilgili bakanlığın adı ile anılmış; bir “fon” olarak tanımlanmış ve çocuğun adı konulmuştur: “Kültür Fonu”.

Kültür Fonunun, cep telefonları, yazıcılar ve baskı makineleri, hard disk benzeri dahili bellekler, ses ve/veya görüntü kaydetme cihazları, cd, dvd veya benzeri taşıyıcı materyaller, taşınabilir bellekler (Ör: Flash bellek), radyo ve televizyon gibi cihazların ithalatı aşamasında ödenmiş olması gerekir.  Bu yönüyle, Kültür Fonu serbest dolaşıma girişte tahsil edilen vergilerden biri gibi dursa da aslında bir ithalat vergisi değildir.

2187 sayılı Karar ekli listede hangi materyal ve cihazların imal veya ithalatından hangi oranda Kültür Fonu tahsil edileceği belirtilmiştir. Karar eki listeye makalemizin sonunda yer verilmiştir.

Kültür Fonuna ilişkin 2187 sayılı Kararda yapılan son değişiklik neticesinde fon ödemesinin yapılıp yapılmadığı ithalat aşamasında kontrol edilmiyor olup, ithalatçının beyanı esas hale gelmiştir. Dolayısıyla bu tarz cihazların ithali aşamasında ilgili fonun hesaplanarak Turizm ve Kültür Bakanlığı’nın belirlediği bir ulusal bankada, Bakanlık adına açılan özel hesaba yatırılması gerekmektedir. Özel hesapta toplanan bu tutarların dörtte biri Kültür ve Turizm Bakanlığı Merkez Saymanlığı hesabına aktarılmakta ve bütçeye gelir kaydedilmektedir. Ödemenin yapılıp yapılmadığı ithalattan sonra, kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler vesilesi ile tespit edilmekte; ödemenin yapılmadığı veya kısmi olarak yapıldığı tespit edilirse durum Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bildirilmektedir.

2187 sayılı Kararda, süresinde yatırılmadığı ya da eksik yatırıldığı tespit edilen meblağların, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edileceği de hükme bağlanmıştır. Kararda, fon kesintisine tabi olan eşya 8 grupta sınıflandırılmıştır. Bu eşyanın bazıları ise fon kapsamı dışında kalmaktadır. Örneğin 8527.13.00.00.00, 8527.21 ve 8527.91.00.00.00 GTİP numaraları altında tanımlanan eşyadan “kaydetme veya çoğaltma özelliği bulunmayanlar” kapsam dışı bırakılmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta bu tarz eşyalar için kapsam dışı başvurusunda bulunulması ve bu beyanın ilgili gümrük beyannamesine kaydettirilmesidir.  Bu tip eşyaların kaydetme veya çoğaltma özelliklerinin bulunmadığına ilişkin beyan, gümrük beyannamesinin ilgili kutusuna kaydedilmezse, yapılan denetimlerde bu özelliklere sahip eşya olduğu gerekçesiyle ithalatçıların ek tahakkuklarla ve para cezalarıyla muhatap olmaları riski bulunmaktadır.

Kültür Fonu bir ithalat vergisi olarak tanımlanmamaktadır. Nitekim, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’nin 1 no.lu ekinde sayılan “Gümrük Vergileri” içinde Kültür Fonu sayılmamaktadır. Dolayısıyla Kültür Fonu uzlaşmaya konu edilememektedir.  Bu itibarla, ödenmediğinin veya eksik ödendiğinin beyanname tescil tarihinden sonra tespit edilmesi halinde kültür fonuna ilişkin olarak gümrük idarelerince ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenmemesi gerekmektedir. Nitekim, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 20.01.2021 tarihli, E-14282354-840-1055861 sayılı yazısında, Kültür Fonunun bir ithalat vergisi olmadığı teyit edilmiştir.

Bununla birlikte, anılan fonun ithalatta alınan KDV ve ÖTV matrahına girmesi nedeniyle, gümrük beyannamelerinin tescili aşamasında Kültür Fonu da bu matrahlara ilave edilmelidir. Bu bağlamda, KDV ve ÖTV matrahına alınmadığı tespit edilen Kültür Fonları ile ilgili olarak gümrük yükümlülerinin ek KDV ve ÖTV tahakkuku ile bunlara bağlı para cezaları ile muhatap olmaları ihtimal dahilindedir.

Konunun mevzuatta açık bir şekilde yer almayan ve olay bazında yorumlanması gereken birkaç yönü de bulunmaktadır. Bunlardan ilki, geçici ithalat yapıldığında fon tahsili yapılıp yapılmayacağı hususudur.  2187 sayılı Kararın 1 inci maddesinin (b) bendinde kimlerin kültür fonu yatırmakla mükellef olduğu belirtilirken, “ülkemizde serbest dolaşıma girişini sağlayan gerçek ve tüzel kişiler …” tanımı kullanılmıştır. Bu tanımdan, sadece eşyayı “serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutanlar”ın Kültür Fonu ödemekle yükümlü olduğu anlaşılmaktadır.  Geçici ithalat ise, 4458 sayılı Gümrük Kanununda, “Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir” şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımda geçici ithal edilen eşyanın serbest dolaşıma girmeksizin Türkiye gümrük bölgesine gireceği açıkça belirtilmektedir. Dolayısıyla eşya serbest dolaşıma girmeyeceği için kültür fonunun da tahsil edilmemesi gerektiğini düşünüyorum.

Bu durumda, tahsil edilmese bile teminata bağlanması gerekmez mi sorusu da gündeme gelebilir. Ancak, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’nde Kültür Fonunun bir gümrük vergisi olmadığı açıkça ifade edilmektedir. Geçici ithalat rejiminde ise tahsil edilmeyen “gümrük vergileri” tutarında teminat alınması şartı var. Bu bakımdan, geçici ithalat rejimi uygulamalarında Kültür Fonu bir gümrük vergisi olmadığından teminata da bağlanmaması gerekmektedir.

Konuya liste kapsamı eşyanın Hariçte İşleme Rejimi, Geçici İhracat ve Geri Gelen Eşya statüsünde olduğunda Kültür Fonuna tabi olup olmayacağı yönünden de değinmekte yarar var.

Hariçte İşleme Rejimine tabi tutulan veya geçici ihraç edilen eşya ya yurtdışında bir işçiliğe tabi tutulduktan sonra ya da ihraç edildiği şekliyle yurda geri getirilecektir. Bu bakımdan, her iki durumda da eşya “ihraç edilmiş eşya” kabul edilmeyecektir ve bu eşya için de imalatın tamamlandığı ayı takip eden ayın en geç on beşinci gününe kadar Kültür Fonunun ödenmesi gerekecektir. Doğal olarak, anılan eşyanın yurt dışına çıkışında bunun için fon muafiyeti sağlanmadığından ve Hariçte İşleme Rejimi veya Geçici İhracat statüsündeki eşyanın geri dönüşü “serbest dolaşıma giriş” kabul edilmediğinden, ithalat aşamasında bu eşya için Kültür Fonu ödemesi yapılmayacaktır.

Geri Gelen Eşya statüsünde bulunan eşyanın durumu ise farklıdır. Eşya önce “kesin ihracat” olarak yurtdışına gönderilmiş; ya yurtdışında alıcı bulunamadığından eşya geri gelmiş, ya da alıcı malı kusurlu bulduğundan iade etmiştir. Büyük bir olasılıkla da ihracata konu bu eşya için Kültür Fonu ödenmemiştir. Konu ile ilgili olarak İzmir Gümrük Müşavirleri Derneği’nde oluşan tereddütler, Kültür  ve  Turizm Bakanlığı’na  sorulmuş;  anılan  Bakanlık  Derneğe  muhatap 20.01.2021 tarihli E-14282354-840-1055861 sayılı yazısında, konu hakkında Ticaret Bakanlığı ile yazışma yapıldığını; Ticaret Bakanlığı’nın Kültür Fonu’nun ithalat vergileri kapsamında olmadığını bildirdiğini;  bu bakımdan, ithalat vergilerine ilişkin muafiyet hükümlerinin kültür fonuna uygulanamayacağını; dolayısıyla 4458 sayılı Kanunun 168 inci maddesi kapsamı eşyanın ithalatından da Kültür Fonu kesintisinin yapılması gerektiğini belirtilmekte ve yazının devamında, “Ayrıca 2187 sayılı Kararın 1 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde, taşıyıcı materyaller ile fikir ve sanat eserlerinin çoğaltılmasına yarayan her türlü teknik cihazı imal edenler ‘ihraç edilenler hariç tutulmak suretiyle’ yükümlü kılınmıştır. Hal böyle iken, ‘ihraç edilenler hariç’ yurtiçinde imal edilen ve ihracat yoluyla yurtdışına gönderilen eşyaların kesintiden muaf olduğu göz önünde bulundurulduğunda, söz konusu eşyaların ithal edilmek suretiyle tekrar yurda sokulması halinde, bu eşyaların ithal kesintisi kapsamına girecek olduğu ve bu eşyalar için kültür fonu ödemesinin yapılmasının gerekli olduğu mütalaa edilmiştir” denilmektedir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yazısında yer alan değerlendirmelerine tarafımızca da katılınmaktadır. Dolayısıyla, ihraç edilen eşya için eğer imalat sonrasında bir Kültür Fonu kesintisi yapılmamış ise, ithalat aşamasında bu fonun ödenmesi gerekir. Ancak, imalat aşamasında anılan eşyanın ihraç edilip edilmeyeceği bilinmediğinden Kültür Fonu ödemesi yapılmış ise geri gelen eşyaya ilişkin beyannamenin tescil aşamasında bu ödemeye ilişkin makbuz örneği de beyannameye eklenerek mükerrer ödeme önlenmeli ve bu meblağ KDV ve ÖTV matrahına dahil edilmemelidir.

Kaynakça :

• 4458 sayılı Gümrük Kanunu
• 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
• 2187 sayılı “Fikir Ve Sanat Eserlerinin Çoğaltılmasına Yarayan Teknik Cihazlar İle Boş Taşıyıcı Materyallerin İmalat Veya İthalatında Yapılacak Kesinti Oranlarının Belirlenmesine İlişkin Karar”
• Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği (27.08.2011 tarihli 28038 sayılı R.G.)
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün, İzmir Gümrük Müşavirlikleri Derneğine muhatap 20.01.2021 tarihli, E-14282354-840-1055861 sayılı yazısı

LİSTE