Kızıldeniz, Karadeniz ve Panama Kanalı: UNCTAD küresel ticaretteki aksaklıklar konusunda uyarıyor. 

Örgüt, Kızıldeniz'de gemilere yönelik artan saldırıların, çatışma ve iklim değişikliğinden etkilenen nakliye rotalarını daha da zorlaştırdığı konusunda uyarıyor. Ayrıca BM'nin ticaret ve kalkınma organı olan UNCTAD, küresel ticarette artan aksaklıkların endişe verici olduğunun da altını çiziyor.

Kızıldeniz'de gemilere yönelik yapılan son saldırılar, Karadeniz'de deniz taşımacılığını etkileyen jeopolitik gerilimler ve iklim değişikliği gibi durumların, Panama Kanalı üzerindeki etkisini artırmasıyla, kilit ticaret  yollarını etkileyen karmaşık bir krize neden olduğu belirtildi. UNCTAD'ın Ticaret Lojistiği Başkanı Jan Hoffmann, 26 Ocak'ta BM'nin günlük basın brifinginde örgütün duruma ilişkin ayrıntılı analizini özetlerken, deniz taşımacılığının, uluslararası ticaretteki kritik rolünün altını çizerek, küresel mal hareketinin yaklaşık yüzde 80'inden sorumlu olduğunu belirtti.

• Grafik 1 

Tabi bunların dışında Ukrayna'da devam eden çatışmanın petrol ve tahıl ticaretinde önemli değişimleri tetikleyerek, yerleşik ticaret modellerini yeniden şekillendirdiği de açıkça görülmektedir. Bu arada, küresel ticaret için bir diğer önemli arter olan Panama Kanalında da su seviyelerini düşüren ve geçtiğimiz ay toplam geçişlerde bir yıl öncesine kıyasla yüzde 36'lık şaşırtıcı bir azalmaya neden olan şiddetli bir kuraklık yaşanıyordu. Dolayısıyla iklim değişikliğinin kanalın kapasitesi üzerindeki uzun vadeli etkileri, küresel tedarik zincirleri üzerindeki kalıcı etkilere ilişkin endişeleri artırırken, Kızıldeniz'de Husi liderliğindeki saldırıların nakliye rotalarını kesintiye uğrattığı kriz de karmaşıklığı artıran bir diğer önemli faktör oldu.

Navlun Oranları ve Emisyonlar Arttıkça Konteyner Gemisi Geçişleri Düşüyor

Kızıldeniz krizine yanıt olarak, denizcilik sektörünün önde gelen oyuncuları, Süveyş geçişlerini geçici olarak askıya aldı. Özellikle, haftalık konteyner gemisi geçişleri yüzde 67 oranında düşerken, tanker geçişleri ve gaz taşıyıcılarında da önemli düşüşler yaşandı.

Bu arada nakliye fiyatlarında  da ciddi bir artış gözlenirken, aralık ayının son haftasında ortalama konteyner spot navlun fiyatlarında görülen 500 dolarlık artış, şimdiye kadarki en yüksek haftalık artış oldu. Bununla birlikte Şanghay'dan ortalama konteyner nakliye spot ücretleri, aralık başından bu yana iki kattan fazla (yüzde 122) arttı. Daha spesifik olarak, Şanghay'dan Avrupa'ya olan fiyatlar üç kattan fazla (yüzde 256) artarken, bu rotadaki gemiler Süveyş Kanalı'ndan geçmemesine rağmen, Amerika Birleşik Devletleri'nin batı kıyısında olan fiyatlar yüzde 162 arttı.

Sigorta Primleri de Artarak Transit Geçişin Toplam Maliyetini Yükseltti

Bunlara ek olarak, Süveyş ve Panama Kanalı rotalarından yönlendirilen gemilerin, dolambaçlı yolları telafi etmek için daha hızlı seyahat etmek zorunda kalması, mil başına daha fazla yakıt yakmalarına ve daha fazla CO2 salınımına neden oluyor. Yaşanan çevre sorunlarını daha da artıran bu salınıma dair Hoffmann, "Burada krizin küresel etkisini görüyoruz, zira gemiler alternatif rotalar arıyor," ifadelerine yer verdi.

Küresel Etkiler: Enerji ve Gıda Fiyatlarındaki Artışlar

UNCTAD Bu Aksaklıkların Geniş Kapsamlı Ekonomik Etkilerinin Altını Çiziyor.

Özellikle konteyner taşımacılığında yaşanan uzun süreli kesintiler, küresel tedarik zincirleri için doğrudan bir tehdit oluşturarak teslimatların gecikmesi ve maliyetlerin yükselmesi riskini artırmaktadır. Mevcut konteyner fiyatları COVID-19 krizi sırasında görülen zirvenin yaklaşık yarısı kadar olsa da yüksek fiyatların tüketicilere yansıması zaman alacak ve tam etki ancak bir yıl içinde görülecektir.

Özellikle Avrupa'da enerji arzını doğrudan etkileyen gaz geçişlerinin durdurulması nedeniyle enerji fiyatlarında ciddi bir artış görülürken, krizin küresel gıda fiyatlarını da etkilediği gözlenmektedir. Çünkü uzun mesafeler ve daha yüksek navlun oranları potansiyel olarak artan maliyetlere yol açmaktadır. Bunun en önemli örneği Avrupa, Rusya Federasyonu ve Ukrayna'dan yapılan tahıl sevkiyatlarındaki aksamalardır. Yaşanan savaş nedeniyle tüketiciler etkilenmekte ve üreticilere ödenen fiyatları düşürerek, küresel gıda güvenliği için risk oluşturmaktadır.

Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerindeki Etki ve Kolektif Eylem İhtiyacı

Hoffmann, "Gelişmekte olan ülkeler bu aksaklıklara karşı özellikle savunmasızdır ve UNCTAD gelişen durumu izleme konusunda tetikte olmaya devam etmektedir" dedi. Örgüt, küresel ticaret dinamiklerinin hızla yeniden şekillenmesi karşısında, denizcilik sektörünün hızlı bir şekilde uyum sağlamasına ve güçlü bir uluslararası iş birliğine duyulan acil ihtiyacı vurguladı. Mevcut zorluklar, ticaretin jeopolitik gerilimler ve iklimle ilgili zorluklar karşısındaki kırılganlığının altını çizmekte ve özellikle bu şoklara karşı daha savunmasız olan ülkeleri desteklemek üzere sürdürülebilir çözümler için kolektif çabalar gerektirmektedir.