Geri
REMZİ AKÇİN
UGM Yönetim Kurulu Başkanı
2022 yılında her yıl olduğu gibi gümrük ve dış ticarete ilişkin çok sayıda değişiklik gerçekleşti. Ancak çok köklü değişikliklerin yapıldığı da söylenemez. Gümrük ve dış ticaret alanında yıllardır görüşülen, üzerinde çalışılan ve zorunlu olan iki temel düzenleme konusunda 2022’de yol alınamadı. Bunlar Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ve AB mevzuatına uyumlu yeni Gümrük Kanunu’nun yasalaşmasıdır. 2021 yılı Nisan ayında çıkan ilk dergimizin kapak konusu “Bitmeyen Çaba: Gümrük Birliğinin Güncellenmesi” başlığını taşıyordu. Seçimi de dikkate aldığımızda, Gümrük Kanunu’nun Meclis gündemine gelmesinin 2023 yılı ilk yarısında mümkün olmadığını, sonrasında ise zayıf olduğunu düşünmekteyiz. Bugünkü konjonktürde “Gümrük Birliği’nin güncellenmesi” konusunun ısıtılma olasılığı zayıf görünüyor.
Diğer taraftan Türkiye, 15/1/2016 tarihli 6662 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşmasında yer alan uygulamaları kısa vadede uygulayacağını taahhüt etmiştir. Taahhüt edilen uygulamalardan ikisi “bağlayıcı menşe bilgisi” ve “bağlayıcı kıymet bilgisi” verilmesidir. Bağlayıcı menşe belgesi verilmesi Gümrük Kanunu’nda yer almakla birlikte 22 yıldır uygulamaya konulmamıştır.
Gümrük idareleri uygulayıcı birim olmanın da etkisiyle çok sayıda mevzuatı uygulamakla yükümlüdür. Kesin sayısı bilinmemekle birlikte Resmî Gazete’de yayımlanan yüz kırka yakın mevzuat, gümrük idarelerince uygulanmaktadır. Düzenlemelerin çoğu gümrük idaresinden başka kurumlar tarafından yapılmakta, uygulama yükümlülüğü ise gümrük idaresinde bulunmaktadır. Gümrükte uygulanan mevzuat bütününü; gümrük mevzuatı, dış ticaret mevzuatı, kaçakçılıkla mücadele mevzuatı, mali mevzuat (KDV, ÖTV, KKDF, 6183 sayılı AATUHK) ve diğer mevzuat (kambiyo, tarım, sağlık, çevre vb) başlıkları altında toplamak mümkündür.
Gümrük mevzuatı aynı zamanda oldukça değişken bir mevzuattır. Sürekli ve anlık olarak mevzuat değişikliklerini sirküler halinde müşterilerimize bildirmekteyiz. 2021 yılında yayınladığımız sirküler 871 adettir. Bu da bize, bir yılda gümrük idaresinin uyguladığı mevzuatta 871 değişikliğin gerçekleştiğini göstermektedir.
HER YIL YAPILAN RUTİN DEĞİŞİKLİKLER
Gümrük mevzuatı değişiklikleri sürekli olmakla birlikte, her yılın başında rutin olarak yapılan ve bir yıl boyunca uygulamaya yön veren esaslı değişiklikler hayata geçirilmektedir. Bu değişikliklerin başında ise İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli gelir. Her yıl 27 ila 31 Aralık tarihlerinde mükerrer Resmî Gazete’de yayınlanan cetvelle bir sonraki yıl uygulanacak gümrük tarife cetveli belirlenmektedir. Bunun ardından, eğer bir değişiklik varsa gümrük vergilerinin ve ilave gümrük vergilerinin belirlendiği ithalat rejimi kararı yayınlanmakta, aynı zamanda dış ticaret politikasının ayrıntılarının belirlendiği ithalat tebliğleri, ihracat tebliğleri ve ürün güvenliği tebliğleri yayınlanmaktadır.
Tarife cetvelinde yapılan değişikliklere paralel olarak bu düzenlemelerde, bir taraftan alınan kararların uygulanmaya konulması sağlanmakta, diğer taraftan eşyanın tarifesinin değişmesinden kaynaklanan korelasyon sorunları çözülmektedir.
2022 YILINDAKİ ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER
2022 yılında her yıl olduğu gibi gümrük ve dış ticarete ilişkin çok sayıda değişiklik yapıldı. Ancak çok köklü değişikliklerin yapıldığı da söylenemez. Bunların hepsine değinmek mümkün değil; ama başlıklar halinde önemli gördüklerimizi şu şekilde sıralamak mümkündür:
1-Kambiyo mevzuatında; ihracat bedellerinin yurda getirilmesi, sözleşme ve faturaların ₺ olarak düzenlenmesi, ödemelerin ₺ olarak yapılması, şirketlerin bilançolarında bulunan yabancı para miktarının kısıtlanması gibi ₺ kullanımını özendiren ve/veya zorunlu kılan bir seri düzenleme yapıldı.
2-Bazı ürünler ilave gümrük vergisi listelerinden çıkarıldı.
3-Covid-19 nedeniyle alınan gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasına yönelik tedbirlerin bir kısmına son verildi.
4-Varış öncesi gümrük işlemlerinden yararlanabilecek eşya listesi iki kez güncellendi.
5-Distribütörler haricindeki ithalatçılar tarafından gerçekleştirilen araç ithalatını kontrol altına alan zorlaştırıcı tedbirler alındı.
6-Posta ve hızlı kargo yoluyla gelen eşyanın vergi oranları artırıldı, 150 avronun üstündeki eşya normal beyana bağlandı, ETGB kapsamında yapılan ihracat için birlik kaydı aranmaya başlandı.
7-AB Rusya'ya bazı ürünlerin ihracını yasakladı.
8-Gıda maddeleri başta olmak üzere, arz sıkıntısı yaşanabilecek bazı eşyanın ihracı ön izne veya kayda bağlandı.
9-İhracat teşvik sistemi yeniden düzenlendi ve sadeleştirildi. Buna paralel olarak, hizmet ihracatının ve yurt dışı lojistik dağıtım ağlarının desteklenmesine ilişkin kararlar yürürlüğe konuldu.
10-Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’da günün şartlarına göre değişiklikler yapıldı.
11-Temel gıda ürünlerinin KDV oranı %8’den %1’e düşürüldü.
12-Gümrük müşavir ve yardımcılarına disiplin cezası uygulanabilmesi için konunun mutlaka soruşturmacı/muhakkik tarafından soruşturulması zorunluluğu getirildi.
13-İhracatçıya uygulanan kurumlar vergisi oranı, 1 puan indirimli olarak uygulanmaya başlandı.
14-Eşyanın üzerinde, ambalajında ve uluslararası belgelerde “Turkey” yerine “Türkiye” ifadesi kullanılmaya başlandı.
15-Gümrük Kanunu’nda yapılan değişiklikle; kişisel kullanıma mahsus yabancı plakalı taşıtların hak sahiplerinin taşıtsız yurt dışına çıkışlarında usulsüzlük cezası uygulanacağı düzenlendi.
16-İslam Konferansı Teşkilatı Üyesi Devletler Arasında Tercihli Ticaret Sistemi’ne ilişkin menşe ispat belgeleri ve taviz listeleri netleşti.
17-Elektrikli binek otomobilleri ilave gümrük vergisi listesine alındı.
18-Posta idaresi ve hızlı kargo taşımacılığı yapan şirketlere taşıdıkları eşyanın gümrük beyannamesi, taşıma işleri organizatörlerine ise antrepo beyannamesi vermesi yetkisi verildi.
19-Tarım ürünlerinin dahilde işleme rejimi kapsamında ithaline ve yeniden ihracına ilişkin sıkılaştırıcı düzenlemeler yapıldı.
EN ÖNEMLİ DÜZENLEMELER YAPILAMADI
Gümrük ve dış ticaret alanında yıllardır görüşülen, üzerinde çalışılan ve yapılması zorunlu olan iki temel düzenleme konusunda, 2022 yılında yol alınamadığı gibi bu konuların unutulduğunu bile söyleyebiliriz. Bunlar Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ve AB mevzuatına uyumlu yeni Gümrük Kanunu’nun yasalaşmasıdır.
2021 yılı Nisan ayında çıkan ilk dergimizin kapak konusu “Bitmeyen Çaba: Gümrük Birliğinin Güncellenmesi” başlığını taşıyordu. Yazının girişinde; “2015 yılında hız kazanan ve sonrasında gittikçe solan ümitler, son dönemde Türkiye’nin Avrupa Birliği ile ilişkilerini güçlendirme stratejisi üzerine yeniden yeşermeye başladı. Türkiye’nin Avrupa Birliği ile ilişkilerini geliştireceğine yönelik açıklamaları ve peşinden 6 Nisan 2021 tarihinde Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Charles Michel, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Ankara'da yaptıkları görüşme sonucunca yapılan açıklamada, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi konusunda ortak görüş olduğunun vurgulanması, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi konusunu tekrar gündeme getirdi.” ifadelerini kullanmıştık. Ancak bugün bu konuda hiçbir ses yok.
Bugün yürürlükte bulunan 19.11.2019 tarihli, 4458 sayılı Gümrük Kanunu Avrupa Birliği Gümrük Koduyla uyumlu olarak hazırlandı. AB, 2008 yılında Topluluk Gümrük Kodunu yeniden düzenlemiş; bu değişiklikler 2009 yılında Gümrük Kanunu’na yansıtılmıştı. AB, 2013 yılında gümrük işlemlerinin tamamının kâğıtsız ortamda yürütülmesi esasına dayanan Topluluk Gümrük Kodunu yürürlüğe koymuş, ancak bazı basitleştirmelerin uygulanabilmesi için gereken üye ülkelerin elektronik altyapısının hazırlanmasına yönelik süre uzatımı yapılmıştı. Bu koda uygun Gümrük Kanunu tasarısı hazırlanmasına 2016 yılında başlamış, 2019 yılında taslak son halini almıştı. 2022 yılında bu taslağın yasalaşmasına yönelik herhangi bir çabanın da gösterilmediğine şahit olduk.
2023 YILINDA NELERİ BEKLİYORUZ?
Yukarda da belirttiğimiz gibi gümrük ve dış ticaret mevzuatında her yıl rutin olarak yapılan mevzuat düzenlemeleri bu yıl da gerçekleştirilecektir. Aralık ayı sonu itibariyle İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli yayınlanacak, bunun peşinden bir dizi ithalat, ihracat ve ürün güvenliği tebliği çıkarılacak. Aynı zamanda İthalat Rejimi Kararı ve İlave Gümrük Vergisi Kararları yayınlanacaktır.
Seçimi de dikkate aldığımızda, Gümrük Kanunu’nun Meclis gündemine gelmesini 2023 yılı ilk yarısında mümkün olmadığını, sonrasında ise zayıf olduğunu düşünmekteyiz.
Bugünkü konjonktürde “Gümrük Birliği’nin güncellenmesi” konusunun ısıtılma olasılığı zayıf görünüyor. AB ile ilişkiler normalleşir ve üyelik müzakereleri başlarsa, bu konu da canlanabilir. Ancak, kısa vadede böyle bir olasılık yok.
EN AZINDAN BAĞLAYICI MENŞE BİLGİSİ UYGULAMAYA KONULMALI
Diğer taraftan Türkiye, 15/1/2016 tarihli 6662 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşmasında yer alan uygulamaları kısa vadede uygulayacağını taahhüt etmiştir. Taahhüt edilen uygulamalardan ikisi “bağlayıcı menşe bilgisi” ve “bağlayıcı kıymet bilgisi” verilmesidir. Bağlayıcı menşe belgesi verilmesi Gümrük Kanunu’nda yer almakla birlikte 22 yıldır uygulamaya konulmamıştır. Ticaretin Kolaylaştırılması Kurulu bağlayıcı menşe ve bağlayıcı kıymet bilgisinin uygulamaya konulması konusunda çalışma yürütmektedir. Bu açıdan bakıldığında, en azından bağlayıcı menşe bilgisinin uygulamaya konulması konusunda 2023 yılında düzenleme yapılmasını beklenmekteyiz.
