Geri
Mevzuat Uzmanı
Serkan KARACA
Süpermen insan mıdır? İlk okunduğunda gayet garip görünen bu sorunun cevabı, birkaç yıl önce karşılaştığım ve epey yüksek vergi farkı doğurabilecek bir GTİP uyuşmazlığının çözümü için çok önemliydi. Acaba Süpermen bir insan mıydı?
Bildiğiniz üzere Türk Gümrük Tarife Cetvelinde oyuncaklar 9503 tarife pozisyonunda yer alır. ‘’Sadece insan şeklinde yapma bebekler - oyuncak bebekler’’ 9503.00.21.00.00 GTİP’te yer alırken ‘’Hayvanları ve insan dışı yaratıkları tasvir eden oyuncaklar’’ ise 9503.00.41.00.00 ve 9503.00.49.00.00 GTİP’lerinde yer almaktadır. Tarife Cetveli İzahnamesine baktığımızda ise ‘’insan dışı yaratık’’ ibaresinden ne kastedildiğine dair çok net bir açıklama görememekle beraber ‘’ Çoğunlukla insanın fiziksel özelliklerine (örn., melekler, robotlar, şeytanlar, canavarlar) sahip olsa bile hayvanları veya insan dışı yaratıkları tasvir eden oyuncaklar (kukla gösterilerinde kullanılmaya mahsus olanlar dahil)’’ ifadesiyle karşılaşıyoruz. Peki, aşağıda bir görseli bulunan plastikten mamul Süpermen oyuncağı, oyuncak bebek olarak 9503.00.21.00.00’da mı, yoksa insan dışı yaratıkları tasvir eden oyuncak olarak 9503.00.49.00.00’da mı değerlendirilmelidir?
Yukarıda bahsettiğim GTİP uyuşmazlığına konu olan Serbest Dolaşıma Giriş Beyannamesinde, hareketli parçaları ve takılıp çıkarılabilir giysileri olan ve yaklaşık olarak 30 cm boyundaki Süpermen oyuncağı, yükümlüsünce ‘’Hayvanları ve insan dışı yaratıkları tasvir eden oyuncak’’ olarak değerlendirilmiş ve 9503.00.49.00.00 GTİP’te beyan edilmişti. İnsan dışı herhangi bir uzvu veya parçası olmadığını gördüğüm eşyanın neden 9503.00.21.00.00’da ‘’oyuncak bebek’’ olarak değerlendirilmediğine dair ilgili Gümrük Müşaviri üstadımla yaptığım konuşmada, kendisi ‘’ Serkan Bey, Süpermen hiç insan olur mu? Kendisi Kripton’dan dünyamıza gelmiş, uçabilen, gözlerinden ışık saçabilen bir süper kahramandır’’ diyerek verdiği GTİP’in doğruluğunu ispatlamaya çalışmıştı. Ne yalan söyleyeyim, bu yorumu ilk duyduğumda bana da çok saçma makul gelmişti. Ancak elimizdeki oyuncağın herhangi bir oyuncak erkek bebekten farklı -pelerini ve taytının üstüne giydiği iç çamaşırı hariç – olmadığı da çok açıktı. Peki, bir oyuncağın GTİP’ ini belirlerken Gümrük Müşaviri üstadımızın dediği gibi o oyuncağın temsil ettiği karakterin özelliklerini, yeteneklerini, hikâyesini dikkate almak gerekir miydi? Muayene kurulunca yapılan değerlendirmede eşyanın fiziksel olarak herhangi bir insan dışı yaratık uzvuna sahip olmadığı ve GTİP’ inin 9503.00.21.00.00 olduğu sonucuna varıldı ve ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenerek ilgili firmaya tebliğ edildi. Daha sonra yükümlü tarafından Bölge Müdürlüğü’ne yapılan itiraz sonucu, Bölge Müdürlüğü idarece düzenlenen ek tahakkuk ve ceza kararlarını iptal ederek Süpermen oyuncağının GTİP’inin 9503.00.49.00.00 olduğu sonucuna vardı. Yani Süpermen’i ‘’insan dışı yaratık’’ olarak değerlendirdi. Bu kararın verilmesindeki temel gerekçe, bire bir olarak kararda yer aldığı şekliyle aktarmak gerekirse şuydu: “Söz konusu eşyanın; hareketli parçaları olan, takıp çıkarılabilen pelerine sahip ve insan görünüşünde olan fakat insan üstü yaratıkları tasvir eden (örneğin uçabilen, gözlerinden ışık saçabilen, devasa ağırlıkları kaldırabilen, doğa üstü güçleri olan)….’’ eşya olmasıydı. Başka bir deyişle, Bölge Müdürlüğü bir oyuncağın GTİP’ini belirlerken o oyuncağın esas alındığı çizgi romanı, filmi, romanı bilmek ve o oyuncağın karakterinin o hikâye içerisindeki özelliklerini dikkate almak gerektiğini söylüyordu.
Şimdi bu sınıflandırma mantığının doğru olduğunu varsayarak aşağıda görselleri olan oyuncakların GTİP’lerini belirlemeye çalışalım.
Yukarıdaki fotoğraflarda, iplikten örme suretiyle imal edilmiş küçük kız çocuğu figürleri görüyoruz. Bunların ikisinin de oyuncak bebek olduğunu ve GTİP’lerinin 9503.00.21.00.00 olduğunu düşünenlere, turuncu saçlı bebeği biraz daha dikkatli incelemelerini tavsiye ederim. Zira kendisi “Uzun Çoraplı Kız Pippi”. Tıpkı Bölge Müdürlüğümüz’ün kararında belirtildiği gibi, devasa ağırlıkları kaldırabilen ve doğaüstü güçleri olan bir roman kahramanı. Bu sebeple GTİP’i 9503.00.49.00.00 (!).
Yukarıdaki fotoğraflarda ise ellerinde kılıç tutan iki erkek karakter var. İki oyuncak da hareketli parçaları olan, takılıp çıkarılabilen giysilere sahip ve insan görünümünde. İlk baktığınızda ikisinin de oyuncak bebek olduğunu ve GTİP’lerinin 9503.00.21.00.00 olduğunu düşünüyorsanız “Yüzüklerin Efendisi”ni izlememişsiniz demektir. Eğer izlemiş olsaydınız, daha genç olan karakterin “insan” ırkına mensup “Aragorn”, yaşlı olanın ise doğaüstü güçlere sahip “Büyücü Gandalf” olduğunu hatırlardınız. Bu durumda, Aragorn’un GTİP’i ‘’ oyuncak bebek’’ olarak 9503.00.21.00.00, haliyle Büyücü Gandalf’ın GTİP’i ise ‘’insan dışı yaratık ‘’ olduğu için 9503.00.49.00.00 oluyor!
Bu örnekleri çeşitli masal, roman, çizgi-roman, çizgi film karakterleri ile çoğaltmak mümkün. Ancak GTİP’i belirlerken çıkış noktamız doğrudan elimizdeki oyuncağın kendisi değil de yansıttığı karakterin hikâyedeki özellikleri olduğunda, yukarıdaki örneklerdeki gibi ilginç sonuçlara varılabiliyor. Verdiğim iki örnekteki oyuncakların dördünün de GTİP’i tabii ki 9503.00.21.00.00. Kendi hikâyelerinden bağımsız olarak herhangi bir insan dışı özelliğe veya insan dışı bir uzva; mesela bir kuyruğa, boynuza ya da fazladan bir organa sahip değiller.
Gümrük Genel Tebliği Gümrük Tarife Cetveli Açıklama Notları Seri No: 4’ e (Ulusal Gümrük Tarife Cetveli Açıklama Notları) ve Gümrük Genel Tebliği Gümrük Tarife Cetveli Açıklama Notları Seri No: 6’ya (AB Açıklama Notları) baktığımızda sınıflandırmada hangi kıstasların dikkate alınacağını çok açık bir şekilde görüyoruz.
Seri No: 4 9503.00.21.00.00 için “Bu GTİP’e, hareketli parçaları olan ve/veya çıkarılabilir türden giysilerle donatılmış; film, masal veya çizgi roman karakteri, Yerli, astronot veya asker gibi insan görünümü ve uzuvlarına sahip oyuncaklar dâhildir.” diyerek konuya kısmen açıklık getiriyor.
Ancak Seri No:6 “Hayvanları ve insan dışı yaratıkları tasvir eden oyuncaklarla, insan şeklindeki oyuncakları ayırt ederken aşağıdaki hususlar dikkate alınmaz:
- Oyuncağın rengi (örneğin mor veya yeşil tenli olması karakterin insan dışı yaratık olduğunu göstermez) ve
- Temsil ettiği karakterlerin arka planı veya bunların becerileri ve yetenekleri (örneğin karakterin doğduğu yer veya uçma kabiliyeti)
Oyuncak, insan yüzü gözükecek veya ayırt edilebilecek şekilde yüzün önemli ve insan yüzü olduğunu tanımaya yetecek bir kısmını açıkta bırakan sabit bir maske taşıyorsa (örneğin hayvan kulaklı bir maske de olabilir) veya maskesi çıkarıldığında insan özellikleri açığa çıkıyorsa “insanı temsil eden oyuncak” olarak değerlendirilir.”
yorumuyla herhangi bir tartışmaya yer vermeksizin mevzuyu netleştiriyor. Tekrar etmek gerekirse, oyuncakları sınıflandırırken, o oyuncağın temsil ettiği karakterin hikâyesi, becerisi ve yeteneklerini dikkate almamalıyız.
Yazının başında bahsettiğim uyuşmazlığın olduğu ve Bölge Müdürlüğü’nün karar aldığı tarihte Gümrük Genel Tebliğ Seri No:4 ve Seri No:6’nın henüz yürürlükte olmadığını; ancak bu tebliğlerin olmadığı dönemde de Süpermen’e Kriptonlu muamelesi yapılmasını yanlış bulduğumu belirtmek isterim.
Bir eşyanın GTİP’ini belirlemenin, gümrük mevzuatının en keyifli parçası olduğunu düşünmüşümdür her zaman. Hiç bilmediğiniz bir konuda araştırma yapmak; bir makinanın çalışma prensiplerini öğrenmek; yeri geldiğinde eşyayı kullanıldığı yerde görmek ve tüm bunları gümrük mevzuatıyla eklemlendirmeye çalışmak. Bu konuda geniş bir külliyat bize yardımcı olsa da, elimizdeki en önemli kaynağın yaratıcılık ve hayal gücü olduğunu da unutmamak gerek.
