VARIŞ ÖNCESİ GÜMRÜK İŞLEMLERİ

Rıza Mehmet KORKMAZ

UGM Genel Müdürü

Soru 1 : Uygulamanın Uluslararası Düzenlemelerdeki Yeri Nedir? :

Dünya Ticaret Örgütü Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması’nın 7’ inci Maddesi kapsamında; Eşyanın ülkeye getirilmesi öncesinde belgelerin sunulabilmesine imkân veren mekanizmayı “varış öncesi işleme” olarak adlandırmaktadır. Eşyanın serbest bırakılma sürecinin hızlandırılması şeklindedir.

Dünya Gümrük Örgütü; “Gümrük Prosedürlerinin Uyumlaştırılması ve Basitleştirilmesi Uluslararası Sözleşmesi” ya da genel adıyla Revize Kyoto Sözleşmesi’nin "Beyanname verilmesi, tescil Edilmesi ve Kontrol Edilmesi" başlığının 3.25 "Standart" alt başlığında;  "Ulusal mevzuat, eşyanın varışından önce eşya beyannamesinin ve tevsik edici belgelerin verilmesi ve tescil edilmesini veya kontrol edilmesini hükme bağlar"  şeklinde hüküm mevcuttur.

Soru 2 : Uygulamanın Türk Gümrük Mevzuatındaki dayanakları nelerdir ?

Gerek DTÖ ve DGÖ anlaşmaları gerekse AB müktesebatına uyumu çerçevesinde  Türk Gümrük Mevzuatında da varış öncesi bildirimle ilgili düzenlemeler ve diğer kolaylaştırmalar 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun ;

• 10 ’uncu (Basitleştirme uygulamaları),
• 40’ıncı (Özel düzenlemeler yapmaya yetkili),
• 74’üncü (Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine getirilmeden serbest dolaşıma giriş)

Maddelerinde yer verilmiştir.

30664/23.01.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak 23.04.2019 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren “Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Gümrük Genel Tebliği(Seri No:1 )” ile uygulamanın genel esasları belirlenmiştir.

Tebliğ’de 15.04.2021 tarihinde yapılan değişiklikle havayolu ile gelen eşya da kapsama alınmıştır. Anılan Tebliğ değişikliği 15.05.2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Soru 3 : Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Uygulamasının Amacı nedir ?

Uygulamanın amacı, yerli sanayicinin ihtiyaç duyduğu hammadde ve ara malı girdisi ihtiyacını karşılamak için, bu ürünlerin ithalatında gümrükleme süreçlerini sadeleştirmek, hızlı ve kolay bir şekilde gümrük işlemlerinin gerçekleştirerek maliyetleri düşürmektir.

Soru 4 : Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinin Kapsamı Nedir?

• Serbest dolaşıma giriş ve Dahilde işleme rejimi kapsamında,
• Denizyolu konteyner taşımacılığı ile veya havayolu taşımacılığı (04.2021 tarihinde eklendi) ile Türkiye Gümrük Bölgesine gelen,
• Yerli üretimde girdi olarak kullanılabilecek eşyanın,
• İlgili rejimlere giriş işlemlerinin Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinden önce başlanabilmesine olanak veren bir sistemdir.

Soru 5 : Uygulamanın temel çerçevesi, yöntemi nedir?

Belirlenmiş bazı sanayii ürünlerinin gümrük işlemlerinin, daha eşya fiilen gümrük idaresine ulaşmadan da tamamlanmasına imkan sağlanmakta; eşyanın gümrüğe varışından önce işlemlere başlanılarak gümrük beyannamesi ve ithalata dair diğer belgeler idareye sunulabilmekte ve böylece ürün gelmeden gümrük beyannamesi işlemleri tamamlanabilmekte, eşya geldiğinde de geçici depolama yerine indirilmeden teslim yerine sevkedilmektedir.

Soru 6:  Uygulamadan Yararlanabilmek için Koşullar Nelerdir?

• Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik olması ve en az 3 yıldır faaliyette bulunması,
• Yönetim Kurulu Üyeleri varsa sürekli olarak yurt dışında ikamet eden yabancı uyruklu; yönetim kurulu üyeleri, sermayesinin %10’ dan fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde temsile yetkili kişilerin ilgili kanunlara muhalefetten ceza veya mahkumiyet kararı  olmaması,
• Gümrük usulsüzlük ve vergi cezalarda belirlenen sınırların aşılmaması (Başvuru tarihi itibarıyla son üç yıl içerisinde, on ikişer aylık üç dönem ayrı ayrı olmak üzere,gümrük mevzuatı ihlali nedeniyle, işlem gören beyanname sayısının %2’sini aşan sayıda  vergi kaybına neden olan ceza ve % 5’şini aşan sayıda usulsüzlük cezası uygulanmamış olmalıdır.)
• Gümrük ve vergi mevzuatları uyarınca ödenmemiş herhangi bir vergi, ceza ve fer’i amme borcu bulunmaması,
• Yeminli mali müşavir tarafından olumlu görüşle bağlanmış rapor olması,
• Başvuru yılından önceki son üç takvim yılı veya başvurunun kayda alındığı ayın ilk gününden geriye dönük üç yıl içerisinde, yılda asgari 5 milyon FOB/ABD doları tutarında fiili ihracat gerçekleştirmiş olması,
• Başvuru sahibinin TOBB Kanununa göre sanayici sayılması veya sanayici sicil belgesi sahibi olması,
• İzin kapsamında ithal edilen eşyanın üretim ve/veya imalatta kullanılacağına dair taahhüt verilmesi.

Soru 7: Uygulamada başvuruda aranılan koşulların istisnaları nelerdir ?

• Firmanın yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi olması halinde yukarıda yer alan şartlar aranmaz.
• Resmî daireler, sermayesinin tamamı devlete ait olan iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile sermayesinin tamamı bir iktisadi devlet teşekkülüne veya kamu iktisadi kuruluşuna ait bağlı müesseselerin yapacakları izin başvurularında yukarıda sayılan koşullar aranmaz.

Soru 8 : Başvuru nereye ve nasıl yapılır?

• Başvuru sahibinin ticaret sicili kaydı uyarınca şirket merkezinin bulunduğu ilin bağlı olduğu Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne yapılır.
• İthal edilmek istenile eşyanın Bakanlık tarafından yayımlanan eşya listesinde bulunması gerekir.
• Başvuru formu ile başvuruda yer alması gereken bilgi ve belgeler ile başvuru yapılır.
• Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerinden ayrıca başvuru alınmamakla birlikte YYS sahibi firmalar bu Tebliğ hükümlerinden doğrudan faydalanırlar.
• Başvuruda eksik bilgi ve belge bulunması halinde eksikliklerin tamamlanması için başvuru sahibine 30 günlük süre verilir.
• Başvuru sahibinin gerekli şartları taşımadığının tespit edilmesi veya 30 günlük süre içerisinde eksik bilgi ve belgelerin tamamlanmaması halinde başvuru reddedilir ve redkararı gerekçesi ile birlikte başvuru sahibine bildirilir.
• Bölge Müdürlüklerince uygun görülen başvurulara ilişkin bilgiler (başvuranın ünvanı, vergi kimlik no.su, adresi, e-posta adresi) Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne iletilir. Söz konusu yükümlülerin varış öncesi gümrük işlemlerinden yararlandırılmasına ilişkin BİLGE sistemindeki yetkilendirme işlemleri Gümrükler Genel Müdürlüğü’nce yapılır.
• BİLGE Sisteminde yetkilendirmenin yapılmasının akabinde Gümrükler Genel Müdürlüğünce İzin sahibi yükümlü ve ilgili Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne bilgi verilir (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2019/12 Sayılı Genelgesi).

Soru 9 : İzin ne kadar süreyle geçerlidir?

• İzin süre sonu, iznin verildiği yılı izleyen takvim yılını takip eden üçüncü yılın son günüdür.  İzin sahibi tarafından izin süresinin uzatılmasının talep edilmesi halinde iznin sona erdiği yılın Kasım ayı içerisinde 6 ncı maddede belirtilen belge ve bilgilerle birlikte başvuruda bulunulur. Başvuru, 7 nci madde kapsamında değerlendirilerek uygun bulunması halinde izin süresi izleyen takvim yılını takip eden üçüncü yılın son gününe kadar uzatılır.
• Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahipleri, sertifika geçerlilik süresince bu Tebliğ hükümlerinden yararlandırılırlar. Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasının askıya alınması, geri alınması ve iptal edilmesi hallerinde, belgenin askıya alındığı, geri alındığı veya iptal edildiği tarih itibarıyla Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahipleri bu Tebliğ hükümlerinden faydalanamaz.

Soru 10. Varış Öncesi Gümrük İşlemleri uygulamasından yararlanacak eşyalar nelerdir?

Söz konusu uygulamadan yararlanacak eşya listesi Gümrükler Genel Müdürlüğü’nce belirlenmekte olup, Ticaret Bakanlığı internet sitesinde duyurulmaktadır.

Soru 11 : Uygulamada Gümrük İşlemleri Nasıl Yürütülmektedir ?

• Tebliğ kapsamı eşyanın gümrük beyannamesi verilebilmesi için öncelikle tescil edilmiş statüde bir özet beyanı bulunmalıdır. Özet beyanın onaylanmış olmasına gerek bulunmamaktadır (taşıma senedi “ambar harici” seçilir).
• İzin kapsamında tescil edilecek gümrük beyannamesinin, özet beyanın ilgili satırında yer alan taşıma senedindeki eşyanın tamamını kapsaması gerekir.
• İzin kapsamı eşyanın bulunduğu konteyner içerisinde sadece aynı alıcıya ait Tebliğ kapsamındaki eşya olmalı, başka alıcılara ait eşya olmamalıdır. Diğer bir deyişle, eşya parsiyel taşımacılık kapsamında gelmemelidir.
• Özet beyanın taşıyıcı tarafından verilmesinin akabinde varış bildirimi onayına kadar geçen sürede gümrük beyannamesinin verilmesi mümkündür.
• Detaylı beyan modülünde, izin kapsamında işlem görecek gümrük beyannamesinin "BS" kutusuna "BS-18" yazılır.
• Detaylı beyan aşamasında, 31-Konteyner sekmesinde eşyanın taşındığı konteyner numarası, Özet Beyan’da beyan edilen konteyner numarası ile aynı olacak şekilde beyan edilir.
• Gümrük beyannamesinde yer alan bilgiler ile özet beyanda yer alan bilgilerin birbirleri ile uyumlu olması gerekir (alıcı adı, vergi no, tarife pozisyonu, kap-ağırlık ve konteyner no bilgileri).
• İşlem gören gümrük beyannamelerinin beyanın kontrolü türü (hat bildirimi), varış bildirimi onayına kadar yükümlülere bildirilmez. Beyanın kontrolü, eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğu ve birbiriyle uygunluğu itibarıyla (Sarı Hat) veya belge kontrolüne tabi tutulmaksızın (Yeşil Hat) gerçekleştirilir.
• Tarife ekranının çağırılmasının akabinde ise, Vergi ve Dokümanlar ekranında eşyanın uygunluk belgesine tabi olması halinde uygunluk belgesinin veya laboratuvar tahliline tabi olması halinde emsal tahlil raporunun beyan edilmesi gerekmektedir.
• Gümrük Yönetmeliği Madde 181/4 uyarınca ithali herhangi bir izin veya uygunluk belgesine tabi olan eşyaya ilişkin yetkili kurumlarca yapılacak kontrollerin gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde yapılması neticesinde, yükümlülerce yetkili kurumlardan evrak üzerinden söz konusu iznin veya uygunluk yazısının alınabilmesi durumunda, eşyanın Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği kapsamından faydalanması mümkün bulunmaktadır. Söz konusu izin veya uygunluk belgesine tabi eşyanın yetkili kurumlarca fiziki kontrole/muayeneye tabi tutulacak olması durumunda, eşyanın Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği kapsamından faydalanamaz.
• Yeşil veya sarı hatta işlem gören gümrük beyannamesinin belge kontrolünün yapılabilmesi için eşyaya ilişkin beyanname ekinde yer alması gereken TPS/TAREKS no, fatura, emsal tahlil raporu vb gibi belgelerin hazır olması gerekir.
• Gümrük Yönetmeliğinin 196 ncı maddesine göre laboratuvar tahliline tabi tutulması (laboratuvara gönderilmesi) gereken eşya Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği kapsamından faydalanamaz. Bu durumda muayene memurunca beyannamede düzeltme yapılarak BS-18 kodu iptal edilir.
• Gümrük beyannamesinin tescil edilmesinin akabinde, sarı hat kriterine göre muayene ataması yapılan gümrük beyannamesi kapsamı eşyanın muayene işlemleri varış öncesi gümrükleme izni kapsamında devam edilir. Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği kapsamında tescil edilen beyannamenin sarı hat kriterine göre muayene ataması yapılması durumunda, muayene memurunca muayene ve kontrol belge üzerinden gerçekleştirilir. Muayenenin olumlu olması halinde beyannamenin statüsü “Muayene Onaylanmış”a gelecek ve vergilerin ödenmesi mümkün hale gelir
• Sarı veya yeşil hatta işlem görmüş söz konusu gümrük beyannamelerinin, herhangi bir nedenle varış bildirimi onayına kadar Gümrük idaresince fiziki muayeneye (Kırmızı Hat) yönlendirilmesi mümkündür. Bu şekilde varış bildirimi onayı ile birlikte beyanın kontrol türünün kırmızı hat olduğu öğrenilen eşya, izin kapsamında değerlendirilme Bu durumda, muayene memurunca gümrük beyannamesinde düzeltme yapılarak “BS-18”basitleştirilmiş usul kodu iptal edilir. Ayrıca, izin kapsamında değerlendirilmeyen söz konusu eşyanın geçici depolama giriş kaydı da yapılır.
• Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği kapsamındaki gümrük beyannamesine konu konteyner ambar harici tutulacak olup bu kapsamda gelen konteynerin detaylı beyana konu olabilmesi için Konteyner Liman Takip Sisteminde sahaya girmiş olma şartı da aranmaz.
• Sarı ve yeşil hatta işlem görerek beyanın kontrolü tamamlanan ve ilgili rejim uyarınca vergileri ödenen veya teminata bağlanan gümrük beyannamesi, varış bildirimi onayı ile birlikte Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde “kapanmış”, Dâhilde İşleme Rejiminde “kapatılabilir” statüye gelir. Böylece beyanname kapsamı eşyanın geçici depolama giriş-çıkış kaydı yapılmaksızın, kara yolu taşımacaılığında konteynerlerin, havayolu taşımacılığında ise eşya veya eşyanın bulunduğu kapların saha ve geçici depolama yeri çıkışı yapılır ve süreç tamamlanır. Sarı ve yeşil hatta işlem gören gümrük beyannamesi kapsamı eşyanın BİLGE sisteminde geçici depolama giriş-çıkış kaydı yapılmaz. Havayolu taşımacılığının gereği olarak geçici depolama yerine alınan eşyanın teslimine ilişkin işlemler ise Bakanlıkça belirlenir.
• Havayolu taşımacılığında, vergilerin ödenmesi veya teminata bağlanması varış bildiriminden sonra da gerçekleştirilebilir
• BS-18 kapsamında yer alan konteynerlere ilişkin Konteyner Takip Formunun olası zaman kaybına karşı varış bildirimi onayından önce tescil edilebilir.
• Serbest dolaşıma giriş rejiminde kapanmış, dahilde işlem rejiminde kapatılabilir statüye gelen beyanname kapsamı eşyanın bulunduğu konteynerler varış bildirimi onayıyla beraber tahliye planının yapılmasını teminen liman işletmesince Konteyner Liman Takip Sistemi kapsamında sorgulama yapılması mümkün olup söz konusu eşyanın geçici depolama giriş-çıkış (ambar giriş-çıkış) kaydı yapılmaz.
• Beyanın kontrolü türü kırmızı hat olan eşya ile sarı veya yeşil hatta işlem görmüş ancak daha sonra herhangi bir nedenle varış bildirimi onayına kadar kırmızı hat muayenesine yönlendirilmiş olan eşyanın konu olduğu gümrük beyannameleri kapatılabilir/kapanmış konumda olmayacaktır. Bu durumda varış bildiriminin onaylanmasından sonra gümrük idaresince (özet beyan servisi) özet beyanda düzeltme yapılarak ilgili taşıma senedinde ambar harici konumu kaldırılır ve eşyanın geçici depolama (ambar) girişi yapılır.
• Eşyanın taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus eşyanın geçici ithalat kapsamında ithal edilmesi halinde 5300 rejim kodu ile beyanname açılır ve söz konusu beyannameye ilave bir kalem eklenerek varış öncesi gümrük işlemlerinden yararlanacak eşya 4000 rejim kodu ile beyan edilir.

Soru 12: Varış Öncesi gümrük işlemlerinde özet beyanın kontrolü sürecinde karşılaşılabilecek olası durumlar nelerdir ?:

• Özet beyan verilmesi aşamasında, Özet Beyan TC modülünde taşıma senedine ilişkin bilgilerin yer aldığı ekranda eşyanın konteyner ve ambar harici ile geldiği belirtilir.
• “BS-18” koduyla beyanname açılabilmesi için özet beyanının ilgili taşıma senedinin tamamına açma yapılması gerekmekte olup, özet beyan ilgili taşıma senedi ile detaylı beyanda beyan edilen kap adedi eşit olmalıdır.
• Gümrük Beyannamesi tescil edilerek Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirilen eşya, gümrük gözetimi altında taşıttan boşaltılır ve ilgililerince boşaltma listesi düzenlenir. Özet beyan ile boşaltma listeleri karşılaştırılır ve karşılaştırma sonucunda farklılık görülmesi halinde özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçilir.
• Tebliğ kapsamında işlem gören gümrük beyannamesine konu eşya veya konteynerinboşaltma listesinde bulunmaması halinde söz konusu beyanname yükümlü talebine istinaden Kanun ve Yönetmeliğin ilgili hükümleri çerçevesinde iptal edilir
• Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliğinin 12/1 maddesine göre; İzin kapsamında gümrük beyannamesine konu edilen özet beyanın ilgili satırında varış bildirimi verilinceye kadar değişiklik yapılması veya özet beyanın iptali halinde tescil edilmiş olan beyanname, yükümlü talebine istinaden, Kanun ve Yönetmeliğin ilgili hükümleri çerçevesinde iptal edilir ya da beyannamede idare tarafından gerekli düzeltmeler yapılarak beyanname işlemleri ikmal edilir; iptal edilen beyannameye ilişkin vergiler ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde geri verilir.
• Gümrük beyannamesine konu edilen özet beyanda varış bildirimi verilinceye kadar herhangi bir değişiklik yapılması halinde B18 ile tescil edilen gümrük beyannamesi ile ilgili özet beyan arasındaki bağlantı kurulamamaktadır.

Bu itibarla özet beyan ile gümrük beyannamesi arasındaki bağlantının kurulamaması halinde, eğer kurulamama nedeni özet beyanın ilgili satırında yapılan bir değişiklik ise (alıcı adı, vergi no, tarife pozisyonu, kap-ağırlık ve konteyner no bilgileri) beyanname gümrük idaresince iptal edilir.

Söz konusu bağlantının kurulamama nedeni özet beyanın diğer alanlarında yapılan bir değişiklik olması halinde yükümlülerce beyannamede düzeltme talebinde bulunulur ve muayene memurunca özet beyanın ilgili satırında bir değişiklik olmadığı tespit edildiği (alıcı adı, vergi no, tarife pozisyonu, kap-ağırlık ve konteyner no bilgileri) takdirde BS-18 kodu iptal edilmeden beyannamenin “Özet beyan açmalar” kısmında özet beyan numarası yazılarak düzeltme yapılır.

Bu nedenle varış öncesi gümrük işlemleri kapsamındaki beyannamenin daha sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için BS-18 kapsamındaki eşyaya ayrı bir özet beyan verilmesi ve yükümlülerce eşyanın varışından önce gümrük beyannamesinin takip edilmesinin faydalı olacaktır.

• Gümrük beyannamesinin iptal edilmesi halinde iptale ilişkin bilgi yükümlüye; gümrük beyannamesinde belirtilen konteyner numaraları ise liman işletmesine sistem üzerinden bildirilmektedir.
• Yeşil hatta işlem gören beyannamelerde düzeltme yapılmak istenmesi halinde idare tarafından muayene memuru ataması yapıldığında beyanname kırmızı hatta sevk edilmektedir. Bu durumda, ikinci bir talimata kadar beyannamede düzeltme yapıldığında "Kırmızı Hat Muayene Değişikliği" seçilerek bir muayene memurunun atanması ve düzeltme notu olarak "Varış Öncesi Gümrük İşlemleri kapsamında özet beyan açmalarda ilgili özet beyan numarasının eklenmesi amacıyla muayene memuru ataması yapılmıştır" İbaresinin girilmesi, başka bir gerekçe veya şüphe yoksa, fiziki muayene gerçekleştirilmeksizin beyanname işlemlerinin sonlandırılması, gerekmektedir(Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 05.08.2019 Tarih ve 46373109 Sayılı Tasarruflu Yazısı).

Soru 13 : Varış Öncesi Gümrükleme kapsamında gelen konteyner içerisinde bulunan eşyalar liman sahası içerisinde boşaltılabilir mi?

Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 05.08.2019 tarih 46373109 sayılı yazısına göre; Varış Öncesi Gümrükleme kapsamında (BS-18) işlem gören gümrük beyannamesine bağlı konteynerlerde yer alan eşyanın liman sahası içerisinde boşaltılmasına izin verilmemektedir.

Soru 14: İzin kapsamındaki eşyanın taşınması ve ambalajlanmasında kullanılan ve geçici ithale konu eşya da varış öncesi gümrüklemeden yararlanabilir mi?

Gümrükler Genel Md.’nün 2019/12 sayılı Genelgesi uyarınca izin kapsamındaki eşyanın taşınması ve ambalajlanmasında kullanılan ve geçici ithalat rejimine konu eşya için de varış öncesi beyanname tescili mümkündür. Bu durumda bu eşyanın ayniyet tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmemesi gerekmektedir

Soru 15: Tebliğ kapsamı eşyanın sonradan kontrolü yapılmakta mıdır?

     Uygulamada suistimalllerin önüne geçilmesi için, eşyaya ilişkin tüm ticari belge ve veriler, Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde Ticaret Bakanlığı müfettişlerince ve Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerince denetlenebilmektedir. Aynı kapsamda izin ve gerekliliklere firmaların halen sahip olup olmadıkları da denetlenebilmektedir.