Geri
Remzi AKÇİN
Yönetim Kurulu Başkanı
İTHALATTA YERİNDE GÜMRÜKLEME NEDİR?
Ticaret Bakanlığı’nın “her tesis bir gümrük” sloganıyla kamuoyuna tanıttığı ithalatta yerinde gümrükleme; yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibine tanınan gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasının en uç örneğidir. Ancak, ithalatta yerinde gümrüklemeyi anlatmak için gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasını ve yetkilendirilmiş yükümlünü sertifikasını anlatmak zorundayız.
I- İTHALATTA YERİNDE GÜMRÜKLEME NEDİR?
Deniz yoluyla gelen eşyanın ithalat sürecine baktığımızda, ithalat işleminin; özet beyanın verilmesi, varış bildirimi, risk analizi yapılması, konteynerin x-rayden geçirilmesi, eşyanın boşaltılması, geçici depolanması, beyannamenin tescili, eşyanın muayenesi, tahlile tabi tutulması, ithale yönelik izinlerin alınması, ürün güvenliği kontrolünün yapılması, vergilerinin ödenmesi gibi birçok aşamadan geçmektedir.
Aslında bu aşamalar öyle kolay işlemler de değildir. Örneğin gümrük beyannamesinin doldurulması bile başlı başına uzmanlık ve emek gerektirmektedir. Gümrük beyannamesinde 54 kutu yer almakta, her kutu kodları ve eşya niteliğinden ödeme şekline kadar birçok bilgiyi içermektedir. Üstelik bu bilgilerde yapılan bir hata, yüksek miktarda gümrük cezası ödeme, disiplin cezasıyla karşılaşma, hatta kaçakçılık suçundan yargılanma sonucunu doğurabilmektedir.
Gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması, bu aşamaların veya bu aşamaların içeriğinin bir veya daha fazlasının atlanması veya sonradan tamamlanmasını içermektedir. Bu nedenle, gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması hakkı; güvenilir, ticari kayıtları güvenilir ve izlenebilir, mali yeterliliğe sahip, bina tesislerinde emniyet ve güvenlik tedbirleri tam olan firmalara verilmektedir. Bu firmalar belirtilen yönlerden Ticaret Bakanlığı’nca incelemeye tabi tutulmakta, şartları taşıdığı tespit edilenlere “yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası (YYS)” verilerek akredite edilmektedir. Uluslararası nitelik taşıyan bu belgeyi alanlar gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasından yararlanmaktadırlar.
YYS sahibi firmalar, eksik beyan usulü, kısmi teminat uygulaması, taşıt üstü işlem dahil yeşil hat uygulaması, daha az ve öncelikle olarak belge kontrolü ve muayeneye tabi tutulma, azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verme, özet beyana ilişkin emniyet ve güvenlik kontrollerinin azaltılması ve öncelikli yapılması, sınır kapılarında öncelikli geçiş hakkı gibi kolaylıklardan herhangi bir ek şart aranmadan yararlanabilmektedir. Bunu yanı sıra, başvuru ve bazı özel şartların yerine getirilmesi halinde daha ileri düzeyde kolaylaştırmadan yararlanabilmektedir. İşte bu kolaylıklardan birisi de “ithalatta yerinde gümrükleme” uygulamasıdır.
Bu açıklamalar sonucunda ithalatta yerinde gümrüklemeyi, sınırdan geçen eşyanın gümrük müdürlüğüne götürülmeden doğrudan firmanın tesisine götürülmesi ve transit ve ithalat işlemlerinin burada basitleştirilmiş usul çerçevesinde tamamlanması şeklinde açıklayabiliriz.
II- İTHALATTA YERİNDE GÜMRÜKLEME HANGİ ŞARTLARA TABİDİR?
İthalatta yerinde gümrükleme yetkisi sahibi olmak için şu şartların olması gerekmektedir.
- İmalatçı olmak. (Otomotiv sektöründe faaliyet gösteren grup ithalatçıları hariç.)
- YYS-I sahibi olmak.
- Güvenli depolama alanı bulunmak veya izinli alıcının deposunu kullanmak. (Başvuruda, kendisine veya yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi grup imalatçısına ait C Tipi antreponu güvenli depolama alanına dönüştürebilir.)
- Gümrük idaresine 500.000 € tutarında nakit teminat veya teminat mektubu vermiş olmak.
İthalatta yerinde gümrüklemede aranan bu şartlarla ilgili bazı hususlarda ayrıntılı bilgi vermekte fayda görmekteyiz.
Teminat
Teminat AVRO olarak verilmekle beraber, Türk Lirası olarak da verilebilir. Teminatın TL olarak verilmesi halinde, AVRO cinsinden teminat tutarı teminatın verildiği tarihteki TCMB döviz alış kuru esas alınarak belirlenir. Yine teminatın Türk lirası olarak verilmesi halinde, teminat tutarı her yıl güncellenir.
Teminatın nakit yerine teminat mektubu olarak verilmesi halinde, teminat mektubunun belirlenen örneğe uygun ve süresiz olması gerekir.
İthalatta yerinde gümrükleme yetkisiyle birlikte, aynı zamanda götürü teminat yetkisine sahip olunmak istenmesi halinde verilecek teminat tutarı 2 milyon €’dur.
Tesisler
İthalatta yerinde gümrüklemenin ana teması, ithalat işlemlerinin izin sahibinin tesislerinde yapılmasıdır. Bu nedenle tesisler konusuna da kısaca değinmekte fayda bulunmaktadır.
- Tesisler, güvenli depolama alanları ve güvenli park alanlarından oluşur.
- İzin kapsamında kullanılacak tesisler, başvuru formunda belirtilir.
- İzninde belirtilmiş tesislerin dışında başka bir tesiste işlem yapılması için başvuru şarttır.
- Kullanılmayacak veya koşullarını kaybetmiş olan tesislerin gümrüğe bildirilmesi zorunludur.
- İzin kapsamından çıkarılan tesisler, başvuruda bulunulması halinde tekrar izin kapsamına dâhil edilebilir.
- Daha önce incelenmiş ve üzerinden 3 yıl geçmemiş tesislerin, yeni alınan izin kapsamına alınmasının veya izne yeni tesis olarak eklenmesinin talep edilmesi halinde, tesislerde aranacak koşulları taşıyıp taşımadıklarına bakılmaz.
Kapsam dışı eşya
Diğer taraftan, her türlü eşya için izin kapsamında işlem yapılması da mümkün bulunmamaktadır. Aşağıda sayılanlar için ithalatta yerinde gümrükleme uygulanamaz.
- Kanun, genel düzenleyici işlem ve uluslararası anlaşmalarla ithali veya transiti yasaklanmış veya kısıtlanmış olan eşya,
- Türkiye’ye ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılan eşya,
- Tahlile tabi tutulması gereken dökme kimyasallar ile işlenmiş tarım ürünler,
- Özel Tüketim Vergisi Kanununun eki (I) sayılı listede yer alan eşya,
- İhtisas gümrüğü uygulamasına tabi eşya,
- İzin sahibinin iştigal alanı harici eşya.
İthali kamu kurum veya kuruluşun iznine tabi eşya, izin alınması kaydıyla ithalatta yerinde gümrüklemeye tabi tutulur.
III- İTHALATTA YERİNDE GÜMRÜKLEMENİN İŞLEYİŞİ
İthalatta yerinde gümrükleme kapsamında ithalatı yapılacak güvenli depolama alanında veya güvenli park alanında bulunan eşyanın, ithalinin hangi sürede beyan edileceği bölge müdürlüğünce belirlenir. Bu süre iki saati geçemez. Ancak bu süre, eşyanın muayene için bekletileceği süreyi kapsamaz.
Eşyanın ithaline ilişkin beyanname, tesis için yetkilendirilen gümrük müdürlüğünde elektronik ortamda tescil edilir. Beyannamenin tescili sırasında eşyaya ilişkin gerekli izin, lisans ve belgelerin temin edilmiş ve beyannameye kaydedilmiş olması gerekir. Beyannamenin tescilinde hazır bulunması gereken belgeler, beyanname ekinde yer almaz ve gümrük idaresine ibraz edilmez, ancak istenildiğinde ibraz edilmek üzere muhafaza edilir.
Tescil edilen eşyanın ithalat için hazır olduğu, izin sahibi tarafından elektronik ortamda gümrük müdürlüğüne bildirilir. Bu bildirimden itibaren eşya, kontrol türü bildirim süresi kadar, güvenli depolama alanı veya güvenli park alanında gümrük idaresince verilecek kontrol türü bildirimi için bekletilir.
Süre sonunda gümrük idaresince;
- Eşyanın muayene edilmeyeceğinin bildirilmesi halinde, vergilerin ödenir ve sistemden çıkış onayının verilmesinin ardından, eşyanın ithalatı gerçekleştirilir.
- Eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesi halinde, eşya muayene ile görevli memur gelinceye kadar bekletilir. Muayene sonucunda beyana aykırı bir durumun olmadığının tespiti halinde vergiler ödenerek ardından, eşyanın ithalatı gerçekleştirilir.
İthalatın taşıttan boşaltılmadan gerçekleştirilmek istenmesi halinde, beyan elektronik ortamda yapılır, kontrol türü bildirim süresi kadar, gümrük idaresince verilecek kontrol türü bildirimi için bekletilir. Bu sürenin sonunda eşyanın muayene edilip edilmeyeceği durumuna göre yukardaki açıklandığı şekilde işlem yapılır.
Eşyanın muayenesinde beyana aykırı bir durum olduğunun tespit edilmesi halinde, ithalatta yerinde gümrükleme izni sahibinin sorumluluğu değerlendirilir.
Muayene, izinde belirtilen kontrol türü bildirim süresinin bitimini müteakip azami üç saat içinde izni sahibine ait tesislere gidilerek başlatılır. Gümrük müdürlüğünün iş yoğunluğu veya mücbir sebeplerden ötürü bu süreye uyulamaması halinde, ilgili gümrük müdürü süreyi uzatabilir. Bu durumda, muayene işlemi en geç bir sonraki iş gününün başlangıcından üç saat içerisinde başlatılır.
Eşyanın muayeneye tabi tutulması durumunda, muayene ile görevli memur tarafından transit mevzuatı uyarınca transit rejimine ilişkin işlemler de yapılır.
Eşyanın taşıttan boşaltılmadan ithalatın yapılmak istenmesi halinde, araç güvenli park alanı dışında bir yerde boşaltılmak üzere çıkartılır. Tesis dışındaki varış yerinde, taşıma aracından boşaltıldıktan sonra transit beyanı ile ithalat beyannamesi ve ekleri ithalatta yerinde gümrükleme izni sahibi tarafından karşılaştırılır. Kontrol sonucunda herhangi bir aykırılık bulunmazsa durum elektronik ortamda gümrük müdürlüğüne bildirilir ve transit işlemleri gerçekleştirilir. Vergilerin ödenerek eşyanın ithalat işlemleri tamamlanır.
Aykırılık bulunması ya da beyan harici eşya bulunması halinde, durum gümrük müdürlüğüne elektronik ortamda bildirilir. Kontrol ile görevlendirilen memur gelinceye kadar gerekli önlemler alınarak eşya bekletilir. Transit işlemleri transit mevzuatı uyarınca gerçekleştirilir. İthalat işlemleri ise vergiler ödendikten sonra tamamlanır.
IV- İZNİN VERİLMESİ, ASKIYA VE GERİYE ALINMASI
Şu durumlarda ilk seferde sertifika sahibi yazılı olarak uyarılır ve usulsüzlük cezası uygulanır.
- İthalatta yerinde gümrükleme uygulamasına ilişkin yönetmelikle belirlenen hükümlere aykırı davranılması,
- Tesis içerisinde güvenli depolama alanının veya güvenli park alanının bulunmaması ya da izin alınmadan yeni bir alan eklenmesi ya da bu alanların yerlerinin değiştirilmesi,
- Mevcut güvenli depolama alanının veya güvenli park alanının özelliklerinden birinin kaybedilmesi,
- İzin kapsamında ithali gerçekleştirilen eşyanın beyana aykırı olduğunun veya beyan harici eşyanın ithal edilmeye çalışıldığının tespit edilmesi,
- Beyannameye eklenmesi zorunlu olmayan ancak saklanması gereken belgelerden bir veya daha fazlasının mevcut olmaması,
- Sonradan kontrolde firmanın iştigal alanında olmayan eşya ithal edildiğinin tespit edilmesi,
- Gümrük müdürlüğüne talepte bulunulmaksızın mesai saatleri dışında işlem yapılması.
Yukarda belirtilen ihlallerin 3 yıl içerisinde tekrarlanması halinde ithalatta yerinde gümrükleme izinlerinin 3 ay süreyle askıya alınır ve usulsüzlük cezası uygulanır.
İzni askıya alınan sertifika sahibi kişilerin, 3 yıl içerisinde askıya almayı gerektirecek ihlallerden birini tekrar işlemesi halinde, izin bu kez 6 ay süreyle askıya alınır ve usulsüzlük cezası uygulanır.
İzni 6 ay süreyle askıya alınan sertifika sahibi kişilerin, 3 yıl içerisinde askıya almayı gerektirecek ihlallerden birini tekrar işlemesi halinde, izin 2 yıl süreyle askıya alınır ve usulsüzlük cezası uygulanır.
Aşağıda belirtilen durumlarda ise ithalatta yerinde gümrükleme izni bu koşullar yeniden sağlanıncaya kadar askıya alınır.
- İthalatta yerinde gümrükleme izni verilmesi şartlarının kaybedilmesi,
- Eşyanın depolanması, boşaltılması, muayenesi ve numune alınabilmesi için gerekli teçhizat ve donanıma sahip olma şartlarını kaybetmesi,
- İzin kapsamı eşyanın gerektiğinde tartımı için gerekli düzeneğe sahip olmaması,
- Teminatın yetersiz olması veya teminatın güncellememiş olması.
İhracatta yerinde gümrükleme izni askıya alınan kişinin ithalatta yerinde gümrükleme izni de askıya alma süresince askıya alınır.
Diğer taraftan, sertifika sahibinin ithalatta yerinde gümrükleme izninden vazgeçmesi durumunda ithalatta yerinde gümrükleme izni geri alınır.
Geri alınan ithalatta yerinde gümrükleme izninin yeniden istenilmesi halinde ithalatta yerinde gümrükleme izni için başvuru formu ile başvuruda bulunulması gerekir.
