HARİÇTE İŞLEME REJİMİNDE TAAHHÜT KAPATMA

Bahar IZLADI

Teşvik Uzmanı

Hariçte İşleme Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi kadar sık ve yaygın olarak kullanılan bir rejim olmasa da özellikle ihracatçılara yönelik destek unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Hariçte işleme operasyonunu, serbest dolaşımdaki eşyanın daha ileri bir safhada tamir edilmek, yenilenmek veya işlenmek, üzere geçici olarak Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesi ve bu işleme faaliyetleri sonucunda elde edilen ürünlerin tam veya kısmi muafiyet uygulanarak serbest dolaşıma girmesi olarak nitelendirebiliriz. Yapılan bu işlemler sonucunda Türkiye'deki üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi kaydıyla, ihraç eşyasının satışının teşviki amacıyla hazırlandığını da söylemek yanıltıcı olmayacaktır.

Hariçte işleme Rejimi ile Türkiye dışındaki ucuz işgücü maliyetinden yararlanılmakta, Türkiye’ de olmayan teknoloji ve kalite standartlarından faydalanılmaktadır. İzin almak için Ticaret Bakanlığına yapılan başvurularda, yurtdışında yapılacak olan işçiliğin ve teknolojinin Türkiye de bulunmadığının ya da Türkiye’de bu alandaki maliyetlerin çok yüksek olduğunun bildirilmesinde yarar vardır. Bu rejimden yararlanıldığında, ithal edilen eşyanın tamirini üreticisinin yapması ve üreticileri üretimlerinde yerli ürün kullanmaya teşvik ederek, bu şekilde nihai ürün için yurtdışına döviz transferinin azaltılması sağlanmış olmaktadır.

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 135 inci maddesinde Hariçte İşleme Rejimi “serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerin tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmı muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir” şeklinde tanımlanmıştır. Rejime ilişkin diğer hükümler anılan Kanunun 135 ila 149 uncu maddelerinde sıralanmıştır.

Rejimin uygulanmasına ilişkin alt düzenlemeler 2007/11864 Sayılı Hariçte İşleme Rejimi Kararı ile İhracat 2007/5 sayılı Hariçte İşleme Rejimi Tebliği ile yürürlüğe konulmuştur.

 Bu bağlamda, Hariçte işleme rejimi kapsamında faaliyet niteliğine göre;

• Daha ileri bir seviyede işlem görmek üzere gönderilecek eşya için Ticaret Bakanlığı İhracat genel Müdürlüğü tarafından Hariçte İşleme İzin Belgesi (HİİB),
• Tamirat amaçlı gönderilecek eşya için ilgili gümrük müdürlüğü tarafından Hariçte İşleme İzni (Hİİ),
• İşlem görmek üzere gönderilecek madenler için de Maden İhracatçı Birliklerinin bağlı bulunduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince Hariçte İşleme İzni (Hİİ),

            Verilmektedir.

Hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin süresi azami 12 (on iki) aydır. Ayrıca, ilgili firmanın gerekçeli talebi üzerine hariçte işleme izin belgesine belge orijinal süresinin 1/2’si oranında, hariçte işleme iznine ise 12 (on iki) aya kadar ek süre verilebilmektedir.

Hariçte İşleme İzin Belgesi (HİR) için Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü’ne yapılacak başvurularda, dilekçe, Hariçte İşleme Projesi, İthali Taahhüt Edilen İşlem Görmüş Ürünler ile İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu, Geçici İhracat Listesi ile İthal edilen işlem görmüş listesi, firma ile ilgili Ticaret Sicil Gazetesi, İmza Sirküleri, yurt dışında işleme faaliyeti yapacak imalatçı firma ile yapılan sözleşme ve son üç ayda kapatılan belgelere ilişkin kapatma yazıları fotokopileri, kapatma müracaatı yapılan belgelere ilişkin müracaat yazıları fotokopileri ile taahhüt hesabı kapatılmamış hariçte işleme izin belgeleri kapsamında gerçekleşen ihracat ve ithalat miktarları listeleri aranmaktadır.

İşlem görmüş ürünün belge/izin şartları doğrultusunda Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine geri getirilmesiyle taahhüt yerine getirilmiş olur. İthalat, hariçte işleme izin belgesi/izni sahibi firma dışında başka bir firma tarafından da gerçekleştirilebilir. Bu kapsamda ithal edilecek eşyanın tamamı üzerinden Katma Değer Vergisi tahsil edilir.

Hariçte işleme izin belgesi/izni sahibi firmaların, belge süresi (ek süreler dahil) sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde gerekli evraklarla izin veren kuruluşa müracaat etmeleri gereklidir. Kapatma müracaatının belirtilen süreler içerisinde yapılmaması halinde, belge/izinler ilgili bölge müdürlüklerince/gümrük idarelerince müeyyide uygulanarak re’sen kapatılır.

Hariçte işleme rejimi manuel olarak takip edildiğinden, HİİB/Hİİ kapatmaya gönderilmeden önce açılan ithalat ve ihracat beyannamelerin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu kontrolde öncelikli olarak HİİB/Hİİ alınan bilgiler ile beyanname üzerinde yer alan ticari mal tanım, birimi, GTİP, kilosu, değeri ve HİİB numaralı dikkatlice bakılması, herhangi bir hatada kapatmadan önce düzeltilmesi gerekmektedir.

HİİB/Hİİ’de en fazla dikkat edilmesi gereken unsurlardan birisi de, işlemler sırasında geçici olarak gönderilen ürünün karşı tarafta işlendikten sonra yine aynı miktar ve kilo üzerinden geri gelmesidir. Bir tekstil ürünü üzerinden örnek vermek gerekirse, 1 adet 10 kg “kesilmiş pantolon” geçici ihraç olarak gönderiliyorsa karşı ülkeden de 1 adet 10 kilo üzerinde “dikilmiş pantolon” gönderilmesi gerekir. Belge kapatma başvurusundan önce bu kontrollerin de eksiksiz yapılması gerekecektir.

Birden fazla beyanname açılması durumda ise o sırada gelen ürünlerin hangi geçici ihracat beyannamesi ile ilişkili olduğunun Serbest Dolaşıma Giriş Beyannamesinin 44 no.lu hanesinde belirtilmesi de önem arz etmektedir. Geri gelen eşyada kilo farkları söz konusu ise oluşacak bu farkların da 44 no.lu hanede ayrıca belirtilmesi ve kapatma aşamasında kilo farkının neden kaynaklandığının bir dilekçe ile açıklanması gerekmektedir.

Bu kontrollerin yapılmasından sonra, ilgili bölge müdürlüğüne kapatma başvurusu yapıldığında, Hariçte İşleme İzin Belgesi aslı, gümrük beyannamesi asılları, İthalat Listesi Geçici İhracat Listesi ve Hammadde Sarfiyat Tablosu’nun da ibrazı zorunludur. Ancak, bölge müdürlüğü bu bilgi ve belgelerden birini veya birkaçını istemeyebilir.

Hariçte işleme tedbirlerini, hariçte işleme rejimi ve hariçte işleme izin belgesinde/hariçte işleme izninde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenler hakkında şu yaptırımlar uygulanır:

1. Hariçte işleme rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışında veya serbest bölgelerde işlenerek ithal edilmesi taahhüt edilen ürünlerin belgede/izinde belirtilen şartlara ve yararlanılan tedbirlere uygun olarak yurda getirilmemesi halinde, bu ürünlerin üretimi için geçici olarak ihraç edilen eşyanın aynen ihraç edildiği haliyle geri getirilmesi gerekir. Aksi takdirde, kambiyo mevzuatı ve gümrük mevzuatı hükümleri uygulanır. Ancak, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni kapsamında ihraç edilen geçici ihracat eşyasının gerekli işleme faaliyetine tabi tutulduktan sonra işlem görmüş ürün olarak, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesinin başka bir parçasına gönderilmek istenmesi durumunda, ihracat işlemini gerçekleştiren gümrük idaresi tarafından INF 2 bilgi formu düzenlenmesi kaydıyla, işlem görmüş ürünün ve bu ürünün üretimi için gönderilen geçici ihracat eşyasının yurda geri getirilmesine gerek bulunmamaktadır. Bu durumda, geçici ihracata konu eşya için, bu Tebliğin 13’üncü maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca alınan teminatlar irat kaydedilir veya alınmayan vergi tahsil edilir. Ayrıca, bu eşyanın ihracatında kambiyo mevzuatı hükümleri uygulanır.

1. Belgede/izinde kayıtlı miktar ve değerin üzerinde ithalat yapıldığının tespiti halinde, bu kısma tekabül eden ithalattan doğan vergi ithal tarihi itibarıyla, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

1. Belgenin/iznin iptal edilmesi halinde, bu kapsamda ithalat yapılmışsa bu ithalata ilişkin alınmayan vergi ithal tarihi itibarıyla, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

1. Belge/izin kapsamında ithalat yapılmamışsa, bu Tebliğin 13’üncü maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca teminata bağlanan veya alınmayan vergi ihraç tarihi itibarıyla, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

1. Kapatma esnasında ibraz edilen gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte veya üzerinde tahrifat yapılmış olması durumunda, bu beyanname kapsamı ithalata ilişkin vergi, bu maddenin (4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. İlgililer hakkında kanuni işlem yapılır ve belge/izin sahibi firma 1 (bir) yıl süreyle hariçte işleme rejiminden yararlandırılmaz.

1. 2007/5 sayılı Tebliğ ile bu Tebliğe istinaden yayımlanan genelgelere uymayan, yanlış işlem yapan, belgelerin/izinlerin ilgiliye ait orijinal nüshasına gerekli meşruhatı kaydetmeden işlem yapan, yanıltıcı bilgi veren ve bu nedenlerden dolayı vergi kaybına veya verginin tahsilinde gecikmelere sebep olan gerçek ve tüzel kişiler, asıl borçludan alınamayan alacağın ödenmesinden müştereken ve müteselsilen sorumludur. Bu çerçevede amme alacağı, gecikme süresi de dikkate alınarak bu maddenin 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni kapsamında geçici olarak ihraç edilen eşyanın süre bitiminden sonra aynen geri getirilmesi halinde ise sadece 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümlerine göre, usulsüzlük cezası uygulanır.

KAYNAKÇA

• 4458 Sayılı Gümrük Kanunu
• 2007/5 Sayılı Hariçte İşleme Rejimi Tebliği
• Orta Anadolu İhracatçılar birliği resmi sitesi (https://www.oaib.org.tr/tr/)
• İstanbul madem ve Metal ihracatçılar birliği resmi sitesi(https://www.immib.org.tr/tr/)

SORU VE CEVAPLAR

Soru 1 : Hariçte İşleme Rejimi nedir?  

Cevap :  Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.

Soru 2 : Hariçte İşleme Rejiminin faydaları Nelerdir?

Cevap :
    • Türkiye dışındaki ucuz işgücü maliyetinden faydalanmak,
    • Türkiye'de olmayan teknoloji ve kalite standartlarından faydalanmak,
    • İthal edilen eşyanın tamirini üreticisinin yapmasını sağlamak,
    • Üreticileri üretimlerinde yerli ürün kullanmaya teşvik etmek, bu şekilde nihai ürün için ödenecek ithalat vergilerini azaltmak. 

 Soru 3 :   Hariçte işleme rejimden faydalanma şartları nelerdir?

Cevap : Hariçte işleme rejiminden yararlanılması için, Türkiye Gümrük Bölgesindeki üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi gereklidir. Bu durum izin belgesini/izni veren merci tarafından sektör analizi bağlamında incelenir.
Rejimden faydalanmak için ayrıca, geçici ihracat eşyasının işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldığının tespitinin mümkün olması gereklidir. Bunun sağlanması için, gümrük idaresi tarafından ayniyet tespiti yapılır. Ayniyet tespiti, rejime konu olan eşyanın seri numarası, etiketi, numune ve teknik dokümanları, analiz raporu, sözleşmesi, faturası gibi belgelerin incelenmesiyle sağlanır.

Soru 4 : Hariçte İşleme İzin Belgesi / İzni müracaatları nereye yapılır?

Cevap :

• Daha ileri bir seviyede işlem görmek üzere gönderilecek eşya için Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü tarafından Hariçte İşleme İzin Belgesi (HİİB),
• Tamirat amaçlı gönderilecek eşya için ilgili gümrük müdürlüğü tarafından Hariçte İşleme İzni (Hİİ),
• İşlem görmek üzere gönderilecek madenler için de ilgili Maden İhracatçı Birliklerinin bağlı bulunduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince Hariçte İşleme İzni (Hİİ) verilmektedir.

Soru 5 : Hariçte İşleme İzin Belgesi / İzni kapatmada müracaatında istenilen belge ve bilgiler nelerdir?

Cevap : Kapatmada, Hariçte İşleme İzin Belgesi aslı, gümrük beyannamesi asılları, İthalat Listesi Geçici İhracat Listesi ve Hammadde Sarfiyat Tablosu’nun ibrazı zorunludur. Ancak, bölge müdürlüğü bu bilgi ve belgelerden birini veya birkaçını istemeyebilir.