Levent SOYSAL
Dr. Ayşe Özgür ÖZSAR
UGM TEST VE ANALİZ LABORATUVARI
Avrupa Yeşil Mutabakatı, “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’yla (SKDM) / (Carbon Border Adjustment Mechanism-CBAM), küresel düzeyde karbon kaçağıyla mücadeleyi öncelemiş olmaktadır. Türkiye’nin AB’yi “en büyük ihracat pazarı” olarak değerlendirdiği göz önüne alındığında; CBAM, Türkiye ekonomisini yeşil bir dönüşüme zorlamaktadır. Bu bakımdan, imalat sanayi ihracat artışının sera gazı emisyonlarının düştüğü üretim süreçlerine geçişle mümkün olabileceği hususu göz ardı edilmemelidir.
“Karbon kaçağının önlenmesi amacıyla” hayata geçirilen Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) / (Carbon Border Adjustment Mechanism-CBAM), Avrupa Birliği'nin (AB) 2030 yılına kadar karbon emisyonlarını en az %55 azaltmak için sunduğu planları içeren 55'e Uyum Paketi'nin önemli parçalarından biri.
AB BÜROKRASİSİ YÜZÜNDEN 9 AY ÖTELENDİ
İlk aşamada demir-çelik, çimento, alüminyum, elektrik ve gübre sektörlerini kapsaması öngörülen CBAM’ın 1 Ocak 2023'ten itibaren 3 yıllık bir geçiş dönemi süreciyle başlatılması hedeflenmekteydi. Ancak, AB bürokrasisi yüzünden uygulama 9 ay ötelendi. Avrupa Parlamentosu (AP) ve AB Konseyi 13 Aralık 2022 tarihinde bu konuda uzlaşmaya vardı. Buna göre CBAM, 1 Ekim 2023 itibariyle üç yıllık bir geçiş dönemi uygulaması sonrası tüm hükümleriyle yürürlüğe girecek.
GEÇİŞ DÖNEMİNDE MALİ YÜKÜMLÜLÜK YOK…
Geçiş döneminde mali yükümlülük olmayacak; sadece her üç ayda bir doğrudan ve dolaylı emisyonların raporlaması yapılacak. Başka bir ülkede karbon için ödeme gerçekleşmişse, bu husus raporda belirtilecek. Mali yükümlülükler ise 1 Ocak 2026’da başlayacak.
AB'de üye devletleri bağlayıcı hukuki düzenlemelerin kabul edilmesi, genellikle üç farklı AB organının birlikte çalışmasıyla mümkün oluyor. Bu kapsamda, Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı taslak düzenleme önerileri, Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi tarafından ortak bir noktada uzlaşılarak onaylanıyor.
İLK CBAM TASLAĞI 14 TEMMUZ 2021’DE YAYINLANDI
Bu bağlamda, ilk CBAM taslağı Avrupa Komisyonu’nca 14 Temmuz 2021’de yayınlanarak Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’ne sunuldu. Bu ilk taslak metne göre CBAM’ın demir-çelik, alüminyum, gübre, çimento ve elektrik enerjisi sektörlerini kapsaması öngörüldü. Taslak metinde yer alan SKDM kapsamındaki GTİP bazında ürün grupları Liste-1'de sıralanmaktadır.
AB KONSEYİ, 15 MART 2022’DE ANLAŞMAYA VARDIĞINI DUYURDU
AB Konseyi 15 Mart 2022’de, Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı CBAM düzenleme taslağında genel olarak anlaşmaya vardığını duyurdu ve mevcut sektörlerde kapsama dahil edilmesi öngörülen ilave GTİP'lerin yer aldığı taslak düzenleme metnini yayınladı. AB Konseyi’nin CBAM kapsamına ilave edilmesini uygun gördüğü GTİP bazında ürün grupları Liste-2'dedir.
AVRUPA PARLAMENTOSU 22 HAZİRAN 2022’DE UZLAŞIYA VARDI
22 Haziran 2022’de ise Avrupa Parlamentosu CBAM’ın organik kimyasallar, hidrojen, amonyak ve plastik sektörlerini kapsayacak şekilde genişletilmesi yönünde uzlaşıya vardı ve ilgili değişiklikleri içeren taslak CBAM düzenlemesini yayınladı. Bahse konu taslak metinde yer alan ve Avrupa Parlamentosu’nun CBAM kapsamına ilave edilmesini uygun gördüğü GTİP bazında ürün grupları Liste-3'tedir.
22 Haziran 2022 tarihli Avrupa Parlamentosu uzlaşısı ile CBAM kapsamına organik bileşenler, hidrojen, amonyak ve polimerlerin (plastik) dâhil edilmesi öngörüldü. Ancak 12 Aralık'taki açıklamada CBAM kapsamındaki ürünlerin üretiminde kullanılan girdilerin sadece bir kısmı kapsama alındı.
12 Aralık 2022’de sağlanan uzlaşıya göre hidrojen, şaplı çimento, ilave alüminyum ve demir-çelik ürünleri, demir-çelikten vida, cıvata, bağlantı elemanları, aglomere edilmiş demir cevheri, ferro-manganez, ferro-krom, ferro-nikel, kaolin ve diğer kaolinli killer CBAM’a eklenen ürünler arasındadır. Eklenen ürünlerin GTİP'leri Liste-4'tedir.
CBAM KAPSAMININ GENİŞLETİLMESİ BEKLENİYOR
Öte yandan, yayımlanan tüzükte Komisyon tarafından geçiş dönemi sona ermeden önce organik kimyasallar ve polimerleri de dahil etmek üzere, AB ETS kapsamındaki tüm sektörleri 2030 yılına kadar içerecek şekilde CBAM kapsamının genişletilmesi yönünde bir analiz yapılacağı belirtiliyor.
CBAM, TÜRKİYE EKONOMİSİNİ YEŞİL DÖNÜŞÜME ZORLUYOR
Bir anlamda Avrupa Yeşil Mutabakatı, CBAM’la küresel düzeyde karbon kaçağıyla mücadeleyi öncelemiş olmaktadır. Türkiye’nin AB’yi “en büyük ihracat pazarı” olarak değerlendirdiği göz önüne alındığında; CBAM, Türkiye ekonomisini yeşil bir dönüşüme zorlamaktadır. Bu bakımdan, imalat sanayi ihracat artışının sera gazı emisyonlarının düştüğü üretim süreçlerine geçişle mümkün olabileceği hususu göz ardı edilmemelidir.
Liste 1: Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan taslak düzenlemede yer alan GTİP'ler:
(Ürün grubu, ürün, GTİP ve sera gazı sıralamasıyla)
Çimento
Çimento Klinkleri / 2523.10.00 / CO2
Portland Çimentosu, beyaz çimento (suni olarak renklendirilmiş olsun olmasın) / 2523 21 00 / CO2
Diğer Portland Çimento / 2523.29.00 / CO2
Diğer hidrolik çimentolar / 2523.90.00 / CO2
Elektrik
Elektrik Enerjisi / 2716.00.00 / CO2
Gübreler
Nitrik Asit; Sülfonik asitler / 2808.00.00 / CO2, N2O
Saf amonyak veya amonyağın sulu çözeltileri / 2814 / CO2
Potasyum Nitrat / 2834.21.00 / CO2, N2O
Azotlu mineral veya kimyasal gübreler / 3102 / CO2, N2O
Azot, fosfor ve potasyum gibi bitki besin maddelerinden ikisini veya üçünü içeren mineral veya kimyasal gübreler; diğer gübreler; bu fasıldaki ürünlerin tablet veya benzeri şekillerde veya brüt ağırlığı 10 kg’mı geçmeyen ambalajlarda olanları / 3105 / CO2, N2O
Demir-Çelik
Demir Çelik (7202 Ferro Alygajlar ve 7204 Ferro Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları; demir veya çelik döküntü ve hurdaların yeniden ergitilmesi suretiyle hariç) / 72 / CO2
Demir veya çelikten palplanşlar (delinmiş veya birleştirilmiş parçalardan yapılmış olsun olmasın); demir veya çelikten kaynak yapılmış profiller / 7301 / CO2
Demir veya çelikten demiryolu ve tramvay hattı malzemesi; raylar, kontrraylar, makas dilleri, makas göbekleri, kruvazman ve makaslar, gergi çubukları, dişli raylar, traversler, cebireler, yastık ve köşelikler, seletler, sıkıştırma levhaları ve kramponlar, rayların döşenmesi, eklenmesi veya sabitleştirilmesi için bağlantı levha ve çubukları ile özel olarak imal edilmiş diğer parçalar / 7302 / CO2
Dökme demirden ince ve kalın borular, içi boş profiller / 7303.00 / CO2
Demir (döküm demir hariç) ve çelikten ince ve kalın borular ve içi boş profiller (dikişsiz) / 7304 / CO2
Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular (kaynaklı, perçinli veya benzeri şekillerde kapatılmış) (iç ve dış kesitleri daire şeklinde olup, dış çapı 406,4 mm’yi geçenler) / 7305 / CO2
Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller (örneğin açık dikiş veya kaynak yapılmış, perçin yapılmış veya benzeri şekilleri kapatılmış) / 7306 / CO2
Demir veya çelikten boru bağlantı parçaları (rakorlar, dirsekler ve manşonlar gibi) / 7307 / CO2
Demir veya çelikten inşaat (94.06 pozisyonundaki prefabrik yapılar hariç) ve inşaat aksamı (köprüler, köprü aksamı, bent kapakları, kuleler, pilonlar, ayaklar, sütunlar, inşaat iskeleleri, çatılar, kapılar, pencereler ve bunların çerçeveleri ve kapı eşikleri, kepenkler, korkuluklar, parmaklıklar gibi); inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelikten saclar, çubuklar, profiller, borular ve benzerleri / 7308 / CO2
Her türlü madde için (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz hariç) hacmi 300 litreyi geçen ve mekanik veya termik tertibatı olmayan demir veya çelikten depolar, sarnıçlar, küvler ve benzeri kaplar (ısıyı izole edici veya iç yüzeyleri kaplanmış olsun olmasın) / 7309 / CO2
Her türlü madde için (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz hariç) hacmi 300 litreyi geçmeyen ve mekanik veya termik tertibatı olmayan demir veya çelikten depolar, sarnıçlar, variller, fıçılar, kutular ve benzeri kaplar (ısıyı izole edici veya iç yüzeyleri kaplanmış olsun olmasın) / 7310 / CO2
Demir veya çelikten sıkıştırılmış veya sıvı hale getirilmiş gazlar için kaplar / 7311 / CO2
Alüminyum
İşlenmemiş alüminyum / 7601 / CO2 ve PFCs
Alüminyum tozları ve ince pullar / 7603 / CO2 ve PFCs
Alüminyum çubuklar ve profiller / 7604 / CO2 ve PFCs
Alüminyum teller / 7605 / CO2 ve PFCs
Alüminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm’yi geçenler -dikdörtgen (kare dahil) şeklinde olanlar / 7606 / CO2 ve PFCs
Alüminyumdan yapraklar ve şeritler (baskılı veya baskısız, kâğıt, karton, plastik maddeler veya benzerlerinden bir mesnet üzerine tespit edilmiş olsun olmasın) (mesnedi hariç kalınlığı 0,2 mm’yi geçmeyenler) / 7607 / CO2 ve PFCs
Alüminyumdan ince ve kalın borular / 7608 / CO2 ve PFCs
Alüminyum boru bağlantı parçaları (rakorlar, dirsekler, manşonlar ve benzerleri) / 7609 00 00 / CO2 ve PFCs
Liste 2: Avrupa Birliği Konseyi tarafından hazırlanan taslak düzenlemede yer alan ilave GTİP'ler
(Ürün grubu, GTİP, ürün sıralamasıyla)
Çimento / 2523.30.00 / Çimento; şaplı
Demir-Çelik / 7326 / Demir veya çelikten diğer eşya
Alüminyum
7610 / Alüminyumdan inşaat (94.06'daki prefabrik yapılar hariç) , inşaat aksamı ve inşaat için alüminyum saclar, çubuklar, profiller, borular ve benzerleri
7611.00.00 / Alüminyumdan depolar, sarnıçlar, küvler vb. kaplar (sıkıştırılmış/sıvı gaz için olmayan); hacmi > 300 Lt, mekanik/termik tertibatı bulunmayan
7612 / Alüminyumdan depolar, fıçılar, variller, bidonlar vb. kaplar (sıkıştırılmış/sıvı gaz için olmayan); hacmi <= 300 Lt, mekanik/termik tertibatı olmayan
7613.00.00 / Sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz için alüminyumdan kaplar
7614 / Alüminyumdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (elektrik için izole edilmemiş olanlar)
7616 / Alüminyumdan diğer mamuller
Liste 3: Avrupa Parlamentosu tarafından hazırlanan taslak düzenlemede yer alan ilave GTİP’ler
(GTİP, ürün sıralamasıyla)
29 / Organik kimyasal ürünler
39 / Plastikler ve mamulleri
Liste 4: Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi'nin uzlaşısı üzerine SKDM kapsamına alınan ilave GTİP'ler
(Ürün grubu, GTİP, ürün sıralamasıyla)
Demir-çelik
7202.21 / Ferro-silisyum
7202.30 / Ferro-siliko-manganez
7202.50.00 / Ferro-siliko-krom
7202.70.00 / Ferro-molibden
7202.80.00 / Ferro -tungsten ve ferro-siliko-tungsten
7202.91.00 / Ferro-titanyum ve ferro-siliko-titanyum
7202.92.00 / Ferro-vanadyum
7202.93.00 / Ferro-niobyum
7202.99 / Diğer ferro-alyajlar
7202.99.10 / Ferro-fosfor
7202.99.30 / Ferro-siliko-magnezyum
7202.99.80 / Diğer ferro-alyajlar
2601.12.00 / Demir cevherleri ve zenginleştirilmiş demir cevherleri (kavrulmuş demir piritleri hariç) (aglomere edilmiş)
7318 / Demir veya çelikten vida, cıvata, somun, tirfon, çengelli vida, perçin çivi, pim, kama, rondela (yaylanmayı sağlayıcı rondelalar dahil) vb eşya
7326 / Demir veya çelikten diğer eşya
Kimyasallar
2804.10.000 / Hidrojen
Kaynaklar:
1. https://immib.org.tr/tr/yesil-sozluk
2. https://www.semtrio.com/blog/eu-ecolabel-eko-etiket-nedir-ve-nerelerde-kullanilir
3. Aşıcı, A. A. (2021) “Türkiye Küresel İklim Rejimi’ne Neden Uyum Sağlamalı?”, TESEV Değerlendirme Notları 2021/4, İstanbul.
4. Yeldan, A. E., Acar, S., Aşıcı, A. A. (2021) Potential Effects of the EU’s Carbon Border Adjustment Mechanism on the Turkish Economy”, Environment, Development and Sustainability, 1-33. doi: 10.1007/s10668-021-01779-1.
5. https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:a95a4441-e558-11eb-a1a5-01aa75ed71a1.0001.02/DOC_2&format=PDF Ticaret Bakanlığı Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021
Geri