Hasan BAYTOK
Ürün Geliştirme Direktörü
Metaverse nedir?
Metaverse kavramını. Yunanca “sonra, öte” anlamına gelen “Meta” ve İngilizce “Universe” kelimelerinin birleştirilmesi ile türetilen Metaverse, kısaca “Evrenötesi” anlamına geliyor. Kısaca açıklamak gerekirse Metaverse, tüm dijital dünyaların birleştirilmesiyle oluşturulan kolektif bir sanal paylaşım alanıdır, yani içinde tüm dijital dünyaların bulunduğu kurgusal evren de diyebiliriz. Birçok piyasa paydaşına göre, gelecekte oluşturulacak olan bu Metaverse evrenine sanal gerçeklik veya artırılmış gerçeklik yoluyla ulaşmak mümkün olacak.
’İnternetin geleceği olarak görülen Metaverse henüz kavramsal aşamadayken metaverse’ü tanımlamak güç… Metaverse kavramının , sosyal medya kaynaklarının, artırılmış gerçeklik oyunlarının ve sanal gerçeklik çevrimiçi oyunlarının tek bir platformda bir araya getirilmesidir. Yani, kullanıcının deneyimini yepyeni bir düzeyde artıracak bir sanal gerçekliktir. Ses ve diğer duyusal unsurlar, kullanıcıya sanal kurgusal dünyadaki gerçeklik deneyimini verecektir.
Microsoft ise metaverse’ü insanların, yerlerin ve şeylerin dijital bir temsilinin yaşadığı dijital bir alan olarak tanımlıyor. Sonuç olarak, metaverse’ün kurgusal sanal dünyaya gerçeklik unsurlarını taşıdığını söylemek mümkün. Metaverse bir gerçeklik haline geldikçe, kullanıcılar tarafından çok boyutlu bir şekilde birbirleriyle etkileşim kurmak için kullanılacak bir çevrimiçi alan veya platform yaratacaktır. Bu deneyim için, örneğin bir VR seti gibi ileri teknoloji cihazları kullanılacaktır. Metaverse, sanal gerçeklik özellikleriyle sanal bir dünya yaratmayı hayal etmektedir.
Dijital dünyanın ve fiziksel dünyanın yakınsadığı bir alan yaratmak, metaverse’ün başarmak istediği şey. Bu aslında, gerçek ve sanalın birleştiği bir ‘evren ötesi’ (Meta-universe) dir.
Metaverse, aslında hayatımıza yeni giren bir kavram değil. Metaverse kavramı ilk kez Neal Stephenson'ın 1992 yılında yayımladığı bilimkurgu romanı Snow Crash'de ortaya çıkmıştır. Roman gerçek insanların avatarlarının yer aldığı bir 3 boyutlu sanal ortamda yaşananlara atıfta bulunmaktadır. Ayrıca Artırılmış gerçeklik ile sanal gerçeklik uygulamaları bir yana Sims, Second Life,fortnite veya Open Simulator gibi 2 boyutlu video oyunlarıyla bile aslında uzun zamandır hayatımızın oldukça içinde
Metaverse, insanların birbirleriyle, çevreyle, eşyalarla ve işletmelerle sanal olarak etkileşime girmesine olanak sunan 3 boyutlu çevrimiçi bir sanal dünya. Ayrıca, kullanıcıların sanal olarak etkileşime girmesine ve kripto paraların kullanmasına izin veren üzerinde inşa edildiği blockchain teknolojisi Metaverse için kilit önem taşıyor.
Metaverse'i yepyeni bir teknoloji olarak değil, hali hazırda kullanılan pek çok teknolojinin gelişerek birlikte yer aldığı bir yer olarak düşünmemiz gerekir. Zeki Müren'in de sizi gördüğü, hatta görmekle kalmayıp bir kafede oturup çay içebildiği bir evren olarak düşünebiliriz.
Benim NFT lerimi kim çaldı
NFT(Non Fungible Token) Türkçe karşılığı ile “Değiştirilemeyen Token” ya da “Değişmesi mümkün olmayan para” . NFT dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini blokzincir ile onaylayan bir veri birimidir. Bu veri avatarlarımız, dijital arsalar, sokaklar, mağazalar evler, video, ses veya diğer tüm dijital dosya türleri gibi öğeleri temsil etmek için kullanılabilir. Ancak, orijinal dosyanın herhangi bir kopyasına erişim, NFT'nin alıcısı ile sınırlı değildir. Bu dijital öğeleri herkes edinebilir ve NFT nesneleri için aidiyet bilgisi blok zincirler ile saklanır. Bunu aslında şöyle ifade edebiliriz, günlük hayatta kullandığınız tüm bizlere ait varlıkların benzerleri hatta aynıları başkalarında da olabilir ve bunları kimi zaman kullanır veya yanımızda taşırız. Ancak sanal evrende fiziksel olarak yanımızda bulunduramayacağımız NFT varlıkların aidiyet ve kullanım hakkı bilgisi blokzincir ile koruma altına alınmaktadır. Bu nedenle içinde bulunduğu metaverse evreninde Nft lerin çalınabilmesi söz konusu değildir.
NFT=kripto para=para dışında değerli olan herhangi bir varlık ,
NFT=bir değere sahip olan ve tahsil edilebilen dijital bir varlık
NFT, özellikle dijital sanat eserleri için yeni bir mecra sunmuş olsa da telif haklarının içeriğini etkileyecek nitelikte kökten bir değişim öngörmemektedir. Zira dijital bir eseri meydan getiren kişi, eğer eser korumasının şartlarını sağlıyorsa, FSEK kapsamında eser sahibi olarak korunacaktır. Eserin NFT formatında olup olmaması bu açıdan önemsizdir.
NFT’nin hukuki olarak yorumlanması; Kişisel Verilerin Korunması, Fikri Mülkiyet ve Yetkiye İlişkin Sorunlar başlıkları altında yapılması en doğrusu olacaktır. Bu başlıklar altında halen çok farklı yorumlar ve tartışmalar devam etmekte olup yasal bir zemine oturmuş değildir.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın 16 Nisan 2021 tarihinde yayımlamış olduğu Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik uyarınca Türkiye’de gerçekleştirilen ödemelerde kripto paralar doğrudan ve dolaylı olarak kullanılamamaktadır. Dolayısıyla, Türkiye’de kripto para ile NFT alım satım işlemleri gerçekleştirilmesi hukuka aykırılık teşkil edecektir.
Neden Metaverse?
Metaverse platformunun internetin yerine geçmesi ve ekonomik açıdan da büyük yükseliş göstermesi tahminler arasında
Çok sayıda avantaja sahip olan Metaverse alanı dijital kimlik ve varlıklar için gelişmiş bir mimaridir. Aynı zamanda güvenli olan bu ortam kullanıcılara ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışılabilirlik gibi imkanlar da sunar. Bu sanal platformda asıl amaç meta veriyi hayata geçirmeye yardımcı olmaktır. Ticaret, sanal gerçeklik, yaratıcılar, topluluklar gibi ürünlere odaklanan bölümlerin birleşerek nasıl büyük bir fikirde bir araya geleceği Metaverse ile netlik kazanacaktır.
Eşyaların NFT olarak kişinin yanında bulunmasını ve avatarların dijital dünyalar arasında yürümesini vaat eden Metaverse projeleri ile kullanıcılar bir anda kendilerini sanal bir müzayedede Metaverse NFT eseri satın alırken ya da şirkete ait sanal ofiste uzakta bulunan bir meslektaş ile konuşurken bulabilirler.
Metaverse Evrenin Sahibi kim?
Metaverse, bazılarının sandığının aksine Facebook’un bir ürünü değil; Facebook ismini Meta olarak değiştirse bile. Ne Facebook ne de başka bir kişi ya da teknoloji şirketi metaverse’ün sahibi. Tıpkı internetin herhangi bir kuruma ait olmadığı gibi, metaverse de kimseye ait değil; açık bir platform.
Şirketlerin kendi hizmet ve servisleri ile yer alacakları büyük bir sanal evrenin tek bir sahibi olmayacak. Giderek artan ve sonsuz büyüklüğe erişebilecek sanal evrenlerin sahibi aslında hesapları, sahip oldukları nesneleri, tüm varlıkları ile kullanıcılar ve yatırımları ile şekillendirecekleri politikaları ile yatırımcılar olacaktır.
Metaverse Evrenin Özellikleri
Farklı yapılardan bağımsız dijital bir uzay olarak betimlenen Metaverse kullanıcılar için tanımlanmış kalıcı bir buluşma noktası olarak ifade edilebilir. Fizikselin üstüne dijitalin eklendiği bir alan olan Metaverse içerisinde fiziksel ile dijital ortam bir aradadır. Bu sayede farklı sanal deneyimler arasında geçişi mümkün hale getiren bu ortam kalıcı bir sanal dünya yaratır. Bunun gücü sahip olacağı sanal ekonomiden gelir.
3 boyutlu olarak içerisine girebileceğimiz bir ortam
Web 3.0'da Metaverse dünyası diyebileceğimiz bu dünya, artık 3 boyutlu bir şekilde içerisine girebileceğimiz bir ortamı tarif etmektedir.
Peki bunun hayatımıza yansıması nasıl olacak?
Gerçekçi Deneyim
Sanal gerçeklik başlıkları, büyük bir gözlük gibi kafaya takılıyor ve kişilerin önüne farklı mercekler ile desteklenen yüksek çözünürlüklü ekranlar getiriyor. Bu ekranlar ile kişilerin görüş açısı gerçek dünyadan koparılıyor, bu sayede direkt olarak sanal dünyaya giriş yapılmış olunuyor. Bu başlıklar ayrıca, sahip oldukları gelişmiş sensörler ile kafa hareketlerini algılayan ve sanal dünyaya kafanızı hareket ettirerek göz atmanıza imkân tanıyor.
Metaverse aslında tamamen dijital bir ortamı ifade ediyor. Yani sanal gerçeklik gözlüğünü takıp, çeşitli ekipmanlar giyinerek herhangi bir yerden dijital bir evrene bağlanabilmemiz mümkün. Bu evrende yapabileceklerimizin basit bir sınırı ise yok. Böyle bahsedince kulağa biraz saçma gibi gelebilir fakat yakın gelecekte Metaverse ciddi anlamda hayatımıza girmiş olacak.
Alış veriş yapabileceğiz.
Sanal bir avatarla ünlü bir markanın sanal mağazasından alışveriş yapılabilir ve fiziksel dünyadaki adrese teslim edilmesi sağlanabilir. Yarı sanal alem olarak da ifade edilen bu alanda kullanıcı, sokakta yürürken yere düşen bir eşyayı eline aldığında onun üstünde yerleştirilmiş dijital içeriğin oynadığını görecektir. Dünyanın bir ucundaki arkadaşlarını anında ziyaret ettiğini hatta hayalindeki evi saniyesinde inşa ederek orada “yaşadığını” düşünün. İşte en basit haliyle Metaverse’te bizi bunlar bekliyor!
Sohbet buluşmaları yapabileceğiz.
Metaverse’te, dünyanın başka bir yerinde yaşayan arkadaşınızla bir Oculus VR setiyle gerçek bir kahve içme deneyimi yaşayabilirsiniz. Hem siz hem de arkadaşınızın avatarı, sanal bir kahve dükkânında tamamen doğal bir sohbete girişebilirsiniz. Ortam, ses ve avatarlar, gerçek hayattaki buluşmalarınızın deneyimini yaratacak şekilde gerçek hayatın kopyaları olacaktır. Ama bu, metaverse’ün gelecekte vaat ettiği bir şeydir.
Tıp eğitiminin bile içinde olabileceğiz
Avrupa'da çok iyi bir üniversitede bugün sadece herhangi bir Webcam ile eğitim alabiliyoruz ama orada tıp eğitiminin bile içinde olabileceğiz. Bir kadavra ile öğrenciler uğraşırken, biz de aynı kadavranın üzerinde çalışmalar yapabileceğim. Gerekli kıyafetlerimi giydiğim zaman bu çok büyük bir artı olacak.
Metaverse yapılan işlemler yasalmı?
Metaverse üzerinde arsa alım satım işlemlerinin gerçek dünyada nasıl karşılık bulacağına dair şu an herhangi bir yasal zemin olmadığını belirtmeliyiz, "Metaverse'den arsa almak yasal mı? Şu an almak ya da almamak konusunda bir netlik yok. Yani Metaverse üzerinden bir arsa aldığınızda yarın, öbür gün 'bu arsa bana ait' dediğiniz zaman, karşınızda tabii ki bir Tapu Kadastro Müdürlüğü yok. Tapu Kadastro Müdürlüğü de Metaverse ortamına aktarılırsa o zaman belki. Ama şu an bunun yasal olarak bir takibi yok. Tabii ki bu bir dijital varlık. “Bu dijital varlığı aldım” diyebilirsiniz. Bunun mahkemeleri vesaire sürebilir. Ama şu an yasal bir zemini yok. O nedenle böyle yerler satılabilir, satıldığında da herhangi bir itiraz mekanizması şu an da yok. Sadece arsa satışı değil şimdiden pek çok popüler sitenin alan adları Metaverse'de satışa sunularak alındı. Ve pek çok internet sitesinde milyonlarca liraya satışı yapılarak el değiştiriliyor.
Daha önce gelecekte nelerin yaşanacağı tahmin edilemediği gibi bugünün kripto çılgınlığında nihai kazananın kim olacağı da belirsizlik taşıyor.
Şimdilik bu evren bir alışveriş, oyun ya da video ile sınırlı kalsa da geleceği nasıl şekillendireceği merakla bekleniyor.
Ancak uzmanlar her an fişinin çekilebileceğini ve Metaverse evreninin bir anda yok olabileceği gerçeğini de göz önünde bulundurmak gerektiğini belirtiyor.
Metaverse de Biz neler yapılabiliriz?
gibi bir çok konuda içerisinde bulunacağımız sanal evrenler çok yakın gelecekte bizleri bekliyor.
Herhalde bu konumuzu çok güzel özetleyip, bizi hem güldürüp hem düşündüren bir video ile sonlandırmak en doğrusu olacak.
Metaverse - 291.Bölüm (Güldür Güldür Show) - YouTube (https://www.youtube.com/watch?v=KtCF3WQu8zA)
Geri