Ersin BAKANOĞULLARI
Teknik Düzenlemeler Müdür Yardımcısı
28.01.2013 tarihli ve 2013/4284 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararı”nın 4 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmış olan ürün güvenliği ve denetimi tebliğleri, serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulacak olan ürünleri kapsamakta ve söz konusu ürünlerin ilgili yönetmeliklere uygunluğunun denetimini amaçlamaktadır. Söz konusu ürün Her bir ürün güvenliği ve denetimi tebliğinde tüm tebliğlerde yer alan ortak muafiyet ve istisnalara atıfta bulunulduğu gibi, tebliğ bazında özel muafiyet ve istisnalar da bulunmaktadır.
Ürün güvenliği ve denetimi tebliğlerinde yer alan, 29.09.2009 tarihli ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkındaki Karar”ın 112 nci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen eşyanın ithalatında TAREKS üzerinden başvuru yapılmaması, A.TR Dolaşım Belgeli olduğu kullanıcı tarafından TAREKS’te beyan edilen ürünler için ürünün ithal edilebileceğine dair TAREKS referans numarasının doğrudan oluşturulması, geri gelen eşya için, bu ürünlerin ihracat beyannamesi numarasının kullanıcı tarafından TAREKS’e girilmesi ve geri gelen ürünlerin teknik mevzuata uygun olması kaydıyla piyasaya arz edilebileceğine dair taahhütnamenin kullanıcı tarafından TAREKS’e yüklenmesini müteakip ürünün ithal edilebileceğine dair TAREKS referans numarası doğrudan oluşturulması, ürün güvenliği ve denetimi tebliğlerinin ortak muafiyet ve istisnaları arasında yer almaktadır.
A.TR Dolaşım Belgesine haiz eşyalar ve geri gelen eşya ile ilgili başvuru yapıldığında büyük olasılıkla doğrudan TAREKS referans numarası verilmektedir. Bununla birlikte, risk analizine göre yapılacak değerlendirmede gerektiğinde, A.TR Dolaşım Belgeli veya geri gelen eşya olan ürünlerin de fiili denetime yönlendirilebileceği ürün güvenliği ve denetimi tebliğlerinde ayrıca belirtilmektedir.
Ürün güvenliği ve denetimi tebliğlerinde, önemli değeri olmayan ve temsil ettikleri eşya bakımından siparişte bulunulmak için kullanılabilecek nitelikteki numunelik eşya ve modellere muafiyet tanınmaktadır. Numunelik eşya ve model deyimi, belli bir tür eşyayı temsil eden ve sunuş şekli ve miktarı belli bir tür veya nitelikteki eşya için sipariş vermekten başka bir amaç için kullanılması mümkün olmayan her türlü madde veya örnek anlamına gelmektedir. Gümrük idaresi, muafiyetin uygulanması esnasında numune veya model olma özelliklerini ortadan kaldırmayacak şekilde, kendi başlarına kullanılabilecek nitelikteki eşya için yırtma, delme veya açık ve sabit bir şekilde işaretleme ya da herhangi başka bir işlem yoluyla kalıcı olarak kullanılmasını önleyici tedbirleri alma yetkisine sahiptir.
1, 8, 9, 15 ve 25 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğlerinde, AQAP Belgesi (Allied Quality Assurance Publications - İttifaka varılmış Kalite Güvence Belgesi) sahibi sanayicilerin kendi ihtiyaçları için tebliğde belirtilen ürünlerden yapacakları ithalatta, firmalarca Ticaret Bakanlığı’na sunulan AQAP Belgesinin TAREKS’te tanımlanmasını müteakip ithal konusu her ürün için doğrudan oluşturulan TAREKS referans numarasının, içinde bulunulan yılın sonuna kadar aynı ürünlerin müteakip ithalatında kullanılmasına olanak tanınmıştır. Keza, 1 ve 9 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğlerinde GMP Belgesi (Good Manufacturing Practices - İyi İmalat Uygulamaları Belgesi) sahibi sanayicilerin kendi ihtiyaçları için tebliğde belirtilen ürünlerden yapacakları ithalatta, firmalarca Ticaret Bakanlığı’na sunulan GMP Belgesinin TAREKS’te tanımlanmasını müteakip ithal konusu her ürün için doğrudan oluşturulan TAREKS referans numarasının içinde bulunulan yılın sonuna kadar aynı ürünlerin müteakip ithalatında kullanılmasına da izin verilmiştir. AQAP ve GMP belgesi sahibi sanayicilerin kendi ihtiyaçları yapacakları ithalata konu ürünler ile ilgili gerçekleştirilecek başvuruda TAREKS referans numarası verilme ihtimali yüksek olmakla birlikte, risk analizine göre yapılacak değerlendirmede gerektiğinde söz konusu ürünlerin de fiili denetime yönlendirilebileceği hususu ilgili tebliğlerde ayrıca belirtilmektedir.
Diğer bir istisna 9 ve 25 sayılı tebliğde yer almaktadır. Buna göre, sanayicilerin ürettikleri ürünlerin bünyesinde girdi olarak kullanılmak üzere sanayici veya sanayici adına ithalat yapan tedarikçi tarafından ithal edilen ve tebliğde yer alan ürünlerden Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından uygun görülenler için anılan Bakanlıkça ya da anılan Bakanlıkça yetkilendirilecek olan kuruluşça üretim girdisi muafiyetine yönelik yazı düzenlenmesi ve düzenlenen yazının elektronik ortamda TAREKS’e yüklenmesini müteakip ürünün ithal edilebilmesine yönelik TAREKS referans numarası doğrudan oluşmaktadır. Şüphesiz ki, risk analizine göre yapılacak değerlendirmede gerektiğinde bu ürünler de fiili denetime yönlendirilebilmektedir.
Ayrıca, 1 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliği’nde, Ticaret Bakanlığı’nın esas aldığı miktarlara göre parti teşkil etmeyen eşya olarak değerlendirilen ürünlerin ithal edilebileceğine dair TAREKS referans numarasının doğrudan oluşturulması; yatırım teşvik mevzuatı kapsamında yapılan makine ve teçhizat ithalatında, 30.05.2013 tarihli 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu kapsamı ürünlerin ithalatında, Milli Savunma Bakanlığınca yapılan ithalatta ve AQAP belgeli kurum ve kuruluşlar adına Savunma Sanayii Başkanlığınca yapılan ithalatta TAREKS üzerinden başvuru yapılmasına gerek bulunmadığı belirtilmiştir.
Otomotiv ya da iki veya üç tekerlekli motorlu araç üretimine münhasır “İmalat Yeterlilik Belgesi” veya “Tip Onayı Belgesi” sahibi sanayicilerin ve bu sanayici firmalar adına ithalat yapan firmaların ihtiyaçları için tebliğde standardı belirtilen ürünlerden yapacakları ithalatta, firmalarca Ticaret Bakanlığı’na sunulan ilgili belgelerin TAREKS’te tanımlanmasını müteakip ithal konusu her ürün için doğrudan oluşturulan TAREKS referans numarasının, içinde bulunulan yılın sonuna kadar aynı ürünlerin müteakip ithalatında da kullanılabilmesine olanak sağlanmıştır.
Anılan tebliğde standardı belirtilen ürünlerin, TSE markalı ürünlerin bünyesinde girdi olarak kullanılmak amacıyla ithal edilmek istenmesi halinde, TSE ile aralarında marka kullanım sözleşmesi bulunduğu TSE tarafından Ticaret Bakanlığı’na bildirilen sanayicilere, her ithal partisi için, marka kullanım sözleşmesinin süresiyle sınırlı olmak üzere, ürünün ithal edilebileceğine dair TAREKS referans numarası doğrudan oluşturulacağı belirtilmiştir.
14 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliği’nde, Dâhilde İşleme Rejimi Kararı kapsamında ithal edilen ürünlerden elde edilen ikincil işlem görmüş ürünlerin tebliğ ek’li listelerde yer alması durumunda, bu ürünlerin Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulması halinde TAREKS üzerinden başvuru yapılmasına gerek bulunmadığı ifade edilmiştir.
15 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliği’nde, kalp pilleri, hayati önemi haiz tıbbi aygıtlara yerleştirilmiş piller, endüstriyel kullanım amacına bağlı olarak kalıcı olarak yerleştirilmiş pillerin bulunduğu aletler içindeki pil veya akümülatörler, bilimsel ve mesleki alanda kullanılan pil veya akümülatörler, sadece uzman kişiler tarafından uzaklaştırılması gereken, kesintisiz olarak sürekli çalışması gereken aletler içindeki pil veya akümülatörlerin tebliğin kapsamı dışında beyan edilmesine olanak tanınmıştır.
Ayrıca, 1 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliği’nde, parti teşkil etmeyen eşya olarak değerlendirilen ürünler ile ilgili ve otomotiv ya da iki veya üç tekerlekli motorlu araç üretimine münhasır “İmalat Yeterlilik Belgesi” veya “Tip Onayı Belgesi” sahibi sanayicilerin ve bu sanayici firmalar adına ithalat yapan firmaların ithal etmek istediği ürünler ile ilgili gerçekleştirilecek başvuruda TAREKS referans numarasının doğrudan oluşturulacağı belirtilmekle birlikte, risk değerlendirmesi kapsamında söz konusu ürünlerin de fiili denetime yönlendirilebileceği ifade edilmiştir.
Diğer taraftan GTİP olarak tebliğlerin ek’li listelerinde belirtilmekle birlikte, tebliğde belirtilen yönetmelik veya teknik düzenlemenin kapsamına girmeyen ürünler için ilgili olduğu belirtilen kapsam dışı TAREKS referans numarası kullanılması gerektiği hususu da tebliğlerde hükme bağlanmıştır. Bununla birlikte, gümrük idarelerine kapsam dışı olarak beyan edilen ve gümrük idaresi tarafından tebliğin eki listede yer aldığı tespit edilen ürünler, gümrük gözetiminde bulunması kaydıyla ilgili gümrük idaresince fiili denetime yönlendirilebilmektedir. Bu durumda da, TAREKS denetim başvurusu yapılması gerekmektedir.
Kaynakça:
SORU VE CEVAPLAR
Soru 1. Risk analizi nedir ?
Cevap : Ürünlerin risk derecesini ve fiili denetime yönlendirilip yönlendirilmeyeceğini belirlemek amacıyla, TAREKS’te firma hakkındaki bilgiler; geçmişte yapılan ithalat denetimleri ile piyasa gözetimi ve denetimi sonuçları; üretici veya ithalatçı firma ya da temsilcisi; giriş gümrüğü; ürünün cinsi, markası, modeli, fiyatı ve miktarı; menşe, çıkış, sevk veya ticaret yapılan ülke ve risk tespiti için kullanılabilecek diğer bilgilerden hareketle yapılan bir analizdir.
Soru 2. AQAP Belgesi nedir ?
Cevap: Milli Savunma Bakanlığı tarafından verilen, Endüstriyel Kalite Güvence Seviye Belgesidir.
Soru 3. GMP Belgesi nedir ?
Cevap: Sağlık Bakanlığı tarafından ilaç sanayicilerine verilen ve üretimin her aşamasında gerekli kalite kontrolünün yapıldığını gösteren, İyi İmalat Uygulamaları Belgesidir.
Soru 4. Fiili denetim nedir ?
Cevap: Belge kontrolü, işaret kontrolü, fiziki muayene ve laboratuvar testinden biri veya birkaçına fiili denetim denilmektedir.
Soru 5. Başvurunun fiili denetime yönlendirilmesi halinde denetimi gerçekleştirecek olan yetkili kurum neresidir?
Cevap: 1, 9 ve 25 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri ile ilgili denetimi Türk Standartları Enstitüsü gerçekleştirmektedir. 8, 10,11,14,15,16 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri ile ilgili denetimleri ise Ticaret Bakanlığı yerine getirmektedir.
Geri