Hasan KOCAGÖZ
Gümrük Müşaviri
İthalat verilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmamış ve serbest dolaşıma girmemiş eşyanın; gümrük antreposuna alınması ve ihracata ilişkin önlemlerden yararlanabilecek serbest dolaşımda bulunan eşyanın bir gümrük antreposuna konulmasına ilişkin düzenlemeler “Gümrük Antrepo Rejimi” ile yürürlüğe girmiştir.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’na göre, gümrük antrepoları ile gümrük kapılarında eşya satışı yapmak üzere özel antrepo statüsünde mağaza ve bunların depolarının açılması ve işletilmesine izin vermeye Ticaret Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Anılan iznin verilmesine, bu iznin geçici veya sürekli geri alınmasına, faaliyet, belge ve kayıt düzenine ilişkin usul ve esaslar ile eşya alabilecek kişiler ve bu kişilere satılabilecek eşyanın cins ve miktarı yönetmelikle belirlenmiştir. Eşyanın antrepo rejimi altında kalış süresi sınırsızdır. Ancak, gümrük idarelerince gerek görülen hallerde, eşyaya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanım tayin edilmesi için bir süre belirlenebilmektedir.
Gümrük antreposu işletmek isteyen kişiler, izin verilmesi için gerekli bilgileri ihtiva eden ve özellikle antrepoculuğa ekonomik yönden ihtiyaç bulunduğunu belirten yazılı bir talepte bulunmak zorundadır. Gümrük antreposunun işletilmesine ilişkin şartlar verilen izinde gösterilmektedir. İzin, yalnızca Türkiye'de yerleşik kişilere verilmektedir.
Gümrük Yönetmeliğinin 328 maddesinde bahsedilen gümrük antrepo rejiminin uygulanmasında; eşyanın konulması için herkes tarafından kullanılabilen gümrük antrepolarına “Genel Antepo”, yalnız antrepo işleticisine ait eşyanın konulması amacıyla kurulan gümrük antrepolarına “Özel Antrepo” denilmektedir.
Parlayıcı ve patlayıcı veya bir arada bulundukları eşya için tehlikeli olan veya korunmaları özel düzenek ve yapılara gerek gösteren eşya, ancak bu niteliklerine uygun genel veya özel antrepolara konulabilir. Hangi tür eşyanın bu antrepolara konulacağı yönetmeliğe eklenen bir liste ile belirlenmiştir. Öte yandan, serbest dolaşımda olmayan eşyanın sergilendiği fuar ve sergiler de antrepo sayılmaktadır. Bu fuar ve sergilere gelen eşya “antrepo rejimi” altında sergilenmekte, eşya yurtdışına geri götürüldüğünde “transit rejimi”ne göre bir transit belgesi düzenlenmekte, sergi sonrası yurtiçine satıldığında ise anılan eşya “serbest dolaşıma giriş rejimi” kapsamında düzenlenen bir beyanname ile fiilen ithal edilmektedir.
Gümrük antrepoları, “genel” ve “özel” tanımı altında altı çeşit olabilmektedir. Uygulamadaki özellikleri sebebiyle, genel antrepolar, A, B ve F tipi, özel antrepolar da C, D ve E tipi olarak tanımlanmıştır. Bunları şöylece sıralayabiliriz:
- A Tipi Gümrük Antreposu: İşleticisinin, stok kayıtlarını tuttuğu ve antrepoya konulan eşyada her hangi bir noksanlık olması halinde gümrük vergilerini ödemekten işleticinin sorumlu olduğu genel antrepo tipidir.
- B Tipi Gümrük Antreposu: Antrepoya konulan eşyadan kullanıcının sorumlu olduğu, antrepo beyannamesini kullanıcının verdiği genel antrepo tipidir. Antrepo işleticisinin sorumluluğu sınırlıdır. Antrepo işleticisi sadece antrepoyu kiralar. Antrepo stok kayıtları tutulmadığından, beyanname ve belgeler gümrük kontrolüne esas teşkil eder. B Tipi Gümrük Antreposuna eşya konulmasını bankadan özel kasa kiralamaya benzetebiliriz.
- C Tipi Gümrük Antreposu: İşleticisi ve kullanıcısı aynı kişi olan ve antrepoya alınan eşyadan kullanıcının sorumlu olduğu özel antrepo tipidir. Eski adıyla “fiktif antrepo” olarak tanımlanan antrepolar C Tipi Antrepo olarak işletilmektedir.
- D Tipi Gümrük Antreposu: işleticisi ve kullanıcının aynı kişi olduğu özel antrepo tipidir. Bu antreponun işletilmesinde, Gümrük Kanunu’nun 71 inci maddesinin 1 inci fıkrası (c) bendinde öngörülen eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılması antrepo rejimine tabi tutulduğu anlamına gelecektir. Ancak henüz “rejime geçişin kayıt yoluyla yapılması” uygulamasına geçilmediğinden D Tipi Antrepolar da C Tipi Antrepolar gibi işletilmektedir.
- E Tipi Gümrük Antreposu: İşleticisi ve kullanıcısının aynı kişi olduğu, izin hak sahibinin depolama yerinin antrepo addedildiği veya depolama yeri olmazsa dahi eşyaya antrepo rejimi hükümlerini uygulandığı özel antrepo tipidir. Örneğin, demonte halde yurda getirilen bir fabrika’nın kurulacağı bina komple gümrük antreposu kabul edilmekte ve montaj tamamlandıktan sonra, tüm eşya ile ilgili serbest dolaşıma giriş beyannameleri tescil edilmekte ve eşyanın fiili ithalatı gerçekleştirilmektedir. Bu işlem tamamlandıktan sonra fabrika sahasının “F Tipi Antrepo” statüsü de sona ermektedir.
- F Tipi Gümrük Antreposu: Gümrük idarelerince işletilen genel antrepo tipidir. Daha önce Maliye Bakanlığı’na bağlı iken 2008 yılında TASİŞ’in (Tasfiye İşleri Döner Sermaye İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ün) Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na bağlanması üzerine, TASİŞ tarafından işletilen antrepolar F Tipi Antrepo olarak tanımlanmıştır.
Antrepo işleticisi, gümrük antreposu işletmesine izin verilen kişidir. İşletici gümrük antreposunda bulunduğu süre içerisinde eşyanın gümrük gözetimi altında bulunmasını sağlamaktan, gümrük antrepo rejimi kapsamında eşyanın muhafaza edilmesiyle ilgili yükümlülükleri yerine getirmekten, izinde belirtilen özel şartlara uymaktan sorumludur.
Kullanıcı, eşyanın antrepo rejimi beyanında bulunan kişi veya bu kişinin hak ve yükümlülüklerinin devredildiği kişidir.
Antrepo Rejiminin ihlaline ilişkin cezai hükümlere 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 236 ncı maddesinde yer verilmiştir. Buna göre, teminat alınmış olsa bile, gümrük işlemlerine başlanmadan veya bu işlemler bitirilip gümrük idaresinin izni alınmadan gümrük antrepoları veya gümrük idaresince eşya konulmasına izin verilen yerlerden kısmen veya tamamen eşya çıkarılması veya buralardaki eşyanın değiştirilmesi ya da yapılan sayımlarda kayıtlara göre eşyanın bir kısmının noksan olduğunun anlaşılması hallerinde, bu eşyanın gümrük vergilerinin yanı sıra gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilmektedir.
Gümrük antrepolarında veya gümrük idaresince eşya konulmasına izin verilen yerlerde yapılan sayımlarda kayıtlara göre fazla eşya çıkması halinde, bu eşyanın Gümrük Kanunu’nun 177 ila 180 inci madde hükümlerine göre tasfiyeye tabi tutulmasının yanı sıra, fazla çıkan eşyaya ait ithalat veya ihracat vergileri tutarı kadar para cezası alınmaktadır.
Gümrüksüz satış mağazalarından hak sahibi olmayanlara satış yapılması halinde satışa konu eşyaya, hak sahibi olmakla birlikte limit üstü satış yapılması halinde de limit üstü eşyaya ait ithalat vergilerinin yanı sıra bu vergilerin üç katı para cezası verilmektedir.
Eşyanın gümrük antrepo rejimine tabi tutulmasına ilişkin beyanının kontrolü veya muayenesi neticesinde antrepo beyannamesinde beyan edilenden “belirgin bir şekilde farklı cinste eşya” olduğunun tahlil, teknik inceleme ve araştırmaya gerek olmaksızın tespiti hâlinde, farklı çıkan eşyanın gümrük vergileri toplamının beyan edilen eşyanın gümrük vergileri toplamından fazla olması durumunda farklı çıkan eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin iki katı idari para cezası kesilmektedir.
Bununla birlikte, farklı çıkan eşyanın beyan edilen eşyadan farklı şekilde, ithalinin lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların vereceği uygunluk veya yeterlilik belgesine tabi olması durumunda farklı çıkan eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilmektedir.
Genel antrepo işletilmesi için izin verildiğinde, antrepo veya eşyanın özelliklerine göre yükümlülüklerin münhasıran kullanıcıya ait olduğu, işletme izninde belirtilebilmektedir. Kullanıcı, eşyanın antrepo rejimine tabi tutulmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmekten her halükarda sorumlu tutulmaktadır. Gümrük idareleri, antrepo işleticisinden sorumlulukları ile ilgili olarak Yönetmelikle belirlenen esaslar çerçevesinde bir teminat isemektedir. Fuar ve sergilere konulan veya ithalat vergilerinden muaf olan yahut ihraç edilmek üzere antrepolara konulan eşya için teminat aranmamaktadır. Teminat alınmış olsa bile, gümrük işlemlerine başlanmadan ve bu işlemler bitirilip gümrük idaresinin izni alınmadan, antrepolardan kısmen veya tamamen eşya çıkartılamaz.
Antrepo rejimine tabi tutulan eşya, gümrük antreposuna konuldukları tarihte işletici tarafından kayıtlara geçirilir. Gümrük idareleri tarafından işletilmeyen antrepolardaki tüm eşyanın antrepo stok kayıtları işletici tarafından tutulur. Bu kayıtlar her zaman gümrüğün denetlemesine hazır halde bulundurulur.
Genel ve özel antrepo işleticileri yıl ortasında ve sonunda antrepo mevcutlarına ilişkin stok listesini antrepoda görevli YGM’ye (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri’ne) vermektedir. Her yıl, genel ve özel antrepolardaki eşya işletici tarafından verilen liste göz önünde bulundurulmak suretiyle antrepolarda görevli YGM’ler (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri) tarafından iki kez sayılmakta ve sonuçları birer tespit raporuna bağlanarak ilgili gümrük müdürlüğüne gönderilmektedir. Antrepolarda yapılan sayım sonucunda noksan çıkan eşyanın gümrük vergileri, duruma göre işletici veya kullanıcıdan tahsil edilmektedir.
KAYNAKÇA
SORU VE CEVAPLAR
Soru 1. Gümrük antrepolarında yapılan sayım sonucunda fazla çıkan eşya için mevzuatta uygulanacak işlem ve cezalar nelerdir?
Cevap: Gümrük Kanunu’un 177 nci maddesi hükümlerine göre, fazla çıkan eşyanın tasfiyeye tabi tutulmasının yanı sıra, bu eşyaya ait ithalat veya ihracat vergileri tutarı kadar para cezası kesilmektedir.
Soru 2. Antrepo işletici kimdir ve yükümlülük ve sorumluluğu nelerdir ?
Cevap: : Gümrük antreposu işletmesine izin verilen kişiye “Antrepo İşleticisi” denilmektedir. İşletici, gümrük antreposunda bulunduğu süre içerisinde eşyanın gümrük gözetimi altında bulunmasını sağlamaktan, gümrük antrepo rejimi kapsamında eşyanın muhafaza edilmesiyle ilgili yükümlülükleri yerine getirmekten, izinde belirtilen özel şartlara uymaktan sorumludur.
Soru 3. B tipi antrepo ne tür antrepodur?
Cevap: Antrepoya konulan eşyadan kullanıcının sorumlu olduğu, antrepo beyannamesini kullanıcının verdiği genel antrepo tipidir.
Soru 4. Yurt dışı firmalara Antrepo işletmeciliği verilebilir mi?
Cevap: Hayır. Antrepo işletme izni yalnızca Türkiye’de yerleşik kişilere verilir.
Soru 5. E tipi antreponun tanımı nedir?
Cevap: işleticisi ve kullanıcısının aynı kişi olduğu, izin hak sahibinin depolama yerinin antrepo addedildiği veya depolama yeri olmazsa dahi eşyaya antrepo rejimi hükümlerini uygulandığı özel antrepo tipidir. Demonte halde ithal edilen fabrikalar monte edilinceye kadar fabrika sahası E Tipi Antrepo statüsünde kullanılabilmektedir.
Geri