Menü
Remzi AKÇİN
UGM Yönetim Kurulu Başkanı
GEMİLERE VERİLEN AKARYAKITLARDA DAMGA VERGİSİ
Gümrük Kanunu’nun 176, Gümrük Yönetmeliği’nin 476 ila 482 maddeleri hükümlerine göre, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında sefer yapan gemilere akaryakıt verilmektedir. “İhrakiye” olarak da adlandırılan bu işlem, serbest dolaşımda bulunan akaryakıtın ihraç edilmesi veya serbest dolaşımda bulunmayan akaryakıtın transit hükümlerine uygun şekilde gemilere teslimi şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Serbest dolaşımda olmayan akaryakıtların yurt dışına sefer yapan gemilere yakıt olarak yeniden ihraç edilmesi halinde düzenlenen transit beyannamesinin damga vergisinden istisna olup olmayacağı tartışma konusu haline gelmiştir.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 176 maddesi; “ l. Gemilerin, botların, diğer deniz taşıtlarının ve hava gemilerinin dış seferlerde kullanacakları yakıt ve yağları ile karaya çıkarılmamak şartıyla yurtdışından getirdikleri kumanyaları ithalat vergilerinden muaftır.
Serbest dolaşımda bulunan yakıt ve yağlar ile kumanyaların dış sefere çıkan gemi, bot ve diğer deniz taşıtları ile hava gemilerine verilmesi ihracat hükmündedir” hükümlerini içermektedir.
Gerek Gümrük Kanunu gerekse Gümrük Yönetmeliği hükümleri, ihracat ile yeniden ihracatın ayrımını eşyanın serbest dolaşımda olup olmadığına göre düzenlemiştir. Serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına satımı ve teslimi ihracat işlemidir ve ihracat beyannamesi ile gerçekleştirilmektedir. Serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın satışı ve teslimi ise yeniden ihracat, diğer bir deyişle transit ticarettir ve transit beyannamesiyle gerçekleştirilmektedir. Gümrük Kanununun 176 ve Gümrük Yönetmeliğinin 476 ila 482 maddeleri de konuyu bu şekilde düzenlemiştir.
Diğer taraftan, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun ek madde 2/1ç maddesinde; ”İhracat ve ihracata ilişkin olduğunun tevsiki kaydıyla aşağıda sayılan işlemler nedeniyle düzenlenen kâğıtlar (gümrük idarelerine verilen beyannameler dâhil) damga vergisinden müstesnadır. … ç) Transit ticarete konu malın satın alınması ve satılması” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm gereğince, transit ticarete konu eşyanın satın alınması ve satılmasına yönelik gümrük idarelerine verilen beyannameler damga vergisinden istisna kılınmıştır.
Buna paralel olarak, 18.05.2017 tarihli ve 30070 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan (İHRACAT: 2017/4) sayılı “İhracat, Transit Ticaret, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkında Tebliğ” ile ihracat ve transit ticarette vergi resim ve harç istisnalarına ilişkin hükümlere yer verilmiştir.
Tebliğin 5 inci maddesinde, transit ticarete konu malın satın alınması ve satılması halinde, “vergi resim harç istisnası belgesi” aranmadan gümrük idaresine verilen beyannamelere, işlem yapan kuruluşlarca resen vergi, resim ve harç istisnası uygulanacağı belirtilmiştir.
Gerek Damga Vergisi Kanunu, gerekse (İHRACAT: 2017/4) sayılı Tebliğ hükümleri bu kadar açık iken, kanunda ve tebliğ’de yer alan “ihracat ve ihracata ilişkin olduğunun tevsiki halinde” ifadesi nedeniyle akaryakıtın ihraç edildiğinin tevsik edilememesi gerekçesiyle damga vergisi istisnası uygulanması konusunda sorunlar yaşanmaktadır.
İhracat işlemi mezkûr Tebliğin 3/1-f maddesinde; “f) İhracat: Bir malın yürürlükteki İhracat Mevzuatı ile Gümrük Mevzuatına uygun şekilde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasını veyahut Bakanlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkış ve işlemleri…” şeklinde tanımlanmıştır.
Bu tanımdan, tebliğ kapsamı ihracattan kastın, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışı olduğu anlaşılmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde, akaryakıtın antrepo beyannamesiyle antrepoya alınması, transit beyannamesiyle antrepodan çıkarılarak gemiye teslim edilmesi, bu işlemlerin ve geminin Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesinin, gümrük idaresinin gözetim ve denetiminde yürütülmesi, ayrıca bu durumun beyannamelerde tevsik edilmesi gümrük mevzuatının bir gereğidir. Bunun aksini iddia etmek mümkün değildir. Aksi durum, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa aykırılık teşkil etmektedir. Dolayısıyla, akaryakıtın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışı gümrük kayıtları ve belgeleriyle tevsik edilmektedir.
Eğer “ihracat ve ihracata ilişkin olduğunun tevsiki halinde” ifadesinden, eşya için ihracat beyannamesi verilmesi kastediliyorsa, bu kez transit ticarete vergi istisnası tanınması mümkün olamayacaktır. Bu durum ise “kanunen verilen hakkın kullandırılmaması” ya da “kanun koyucunun iradesinin yok sayılması” anlamına gelecektir. Çünkü, transit ticarette, diğer bir deyişle “yeniden ihracat”ta, ihracat beyannamesi kullanılamaz. İhracat beyannamesi serbest dolaşımda bulunan eşya için düzenlenir, serbest dolaşımda bulunmayan eşya için ihracat beyannamesi düzenlenemez.
Diğer taraftan, transit beyannamesiyle “yeniden ihracat” olarak yapılan akaryakıt teslimlerinin transit ticaret olmadığı şeklinde bir iddiada bulunmak da doğru değildir. Bu durumda, “transit ticaret” olarak değerlendirilecek bir alan da kalmayacaktır.
Nitekim, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 25.02.2015 tarih ve 6211349 sayılı yazısıyla; “Buna göre, yurt dışına sefere çıkan Türk bayraklı deniz ve hava taşıtları ile yabancı bayraklı deniz ve hava taşıtlarına teslim edilen (bakım onarım çerçevesinde teslim edilenler hariç) yakıt ve madeni yağlara ilişkin gümrük beyannamelerine;
- Serbest dolaşımda olan yakıt ve madeni yağlar için ihracat kapsamında,
- Yurtdışından, serbest bölgede yerleşik gerçek veya tüzel kişiden ya da antrepodan satın alınarak serbest dolaşıma girmeden teslim edilen yakıt ve madeni yağlar için transit ticaret kapsamında,
İhracata ilişkin olduğunun tevsiki kaydıyla re’sen damga vergisi istisnası uygulanması gerektiği ……..” belirtilerek, bu teslimlerin transit ticaret kapsamında olduğu bildirilmiştir.
Tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde, serbest dolaşımda olmayan akaryakıtın transit ticaret kapsamında gemilere yakıt olarak verilmesine ilişkin düzenlenen transit beyannamelerinin damga vergisinden istisna olduğu anlaşılmaktadır.
Gerek 488 sayılı Damga Vergisi Kanununda, gerekse (İhracat: 2017/4) sayılı Tebliğ ve yazışmalarda, “ihracatın tevsik edilmesi” ifadesinin kafaları karıştırdığı, ispat edilme durumunun, transit işleminin de ihracat olarak tevsik edilmesi gibi algılandığı sonucuna varılmaktadır.
Bu durum, mevzuatta kullanılan ifadelerin algı sorunları oluşturabileceği, bu nedenle düzenlemelerin yoruma yer vermeyecek şekilde yapılması gerektiği hususunu bir kez daha hatırlatmaktadır.
Geri