Menü
M. Altay YEGİN
Gümrük Müşaviri
Gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi uygulamaları arasında yer alan “Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü” (YYS) ve “Onaylanmış Kişi Statüsü” (OKS) gümrük ve dış ticaret uygulamaları içerisinde çok yaygın bir kullanım alanına sahiptir.
Bu makalede her iki statünün tarihsel süreci, tanımı ve dış ticaret erbabına sağladığı avantajlar ile dezavantajlarına değinilecektir. Önceliği ise bugün bir “prestij belgesi” niteliği kazanan YYS’ye vermek isterim.
“Serüven güvenlikten doğdu” dersek yanlış bir tespit yapmamış oluruz. İkiz kule saldırıları sonrasında, 2001 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin öncülüğünde kısa adı C-TPAT (Terörizme Karşı Gümrük ve Ticaret Ortaklığı) olan ve hızla yaygınlaşan bir uygulamanın fitili ateşlenmiş oldu. Sonrasında YYS, Avrupa Birliği’nin AEO (Yetkilendirilmiş Ekonomik Operatör) kendisine entegre etmesi ve elliden fazla ülkenin dahil olduğu, yirmiden fazla ülkenin de kendi mevzuatına entegre etme çalıştığı bir dış ticaret enstrümanı haline gelmiştir.
Ülkemizde ise 2009 yılında 5911 sayılı Kanunla Gümrük Kanununa eklenen hükümle ve 10.01.2013 tarih ve 28524 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği” ile YYS süreci başlatılmıştır. 2020 Haziran ayı itibarıyla, YYS Sertifikası sahibi firma sayısı 502’ye ulaşmış bulunmaktadır. Bu statüyü elde etmek isteyen işletmelerin sayısı her geçen gün artmaktadır.
Sertifika sahibi işletme sayısı arttıkça basitleştirme uygulamaları da yeni sertifika talepleri de doğru orantılı olarak arttı. Artan taleplerin kamuya iletilmesi amacıyla, sertifika sahibi işletmeler tek çatı altında "Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği"nde bir araya geldi. YYS sertifikası sahibi kuruluşları bir araya getirmek, aralarında bilgi alışverişi, dayanışma ve eşgüdüm sağlamak, YYS kapsamında yararlanılan hak ve uygulamaların geliştirilmesi konusunda öneriler geliştirmek ve bu yolla dış ticaretin gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla kurulan "Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği" 31.05.2019 tarihi itibariyle faaliyetlerine başladı.
YYS Sertifikası, gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve izlenebilir olan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi oto kontrolünü yapabilen güvenilir firmalara gümrük işlemlerinde birtakım kolaylık ve imtiyazlar tanıyan uluslararası bir statü belgesidir. Bu statü belgesinin dış ticaret erbabına sağladığı avantajları ise şöyle sıralayabiliriz:
Basitleştirilmiş İşlemlere İlişkin Kolaylıklar;
Beyanın Kontrol Türüne Göre Kolaylıklar;
Emniyet ve Güvenliğe İlişkin Kolaylıklar;
YYS Sertifikasının en önemli dezavantajları, belge temini için gerçekleştirilmesi gereken yatırım maliyetleri olarak ortaya çıkmaktadır. Başvuru evrakları arasında yer alan “ISO 9001” ve “ISO 27001” belgelerinin temini için gerekli alt yapısı olmayan işletmelerin yüksek maliyetlerle karşı karşıya kaldığı gözlenmektedir. Ayrıca yurt dışı uygulamalarına bakıldığında ve Türkiye uygulaması ile karşılaştırılma yapıldığında, emsalleri gibi tüm sistemin “bütünleşmiş” yani gümrük müşavirliği şirketlerini de içerecek şekilde dizayn edildiği görülmektedir.
Bir diğer basitleştirme uygulaması olan OKS belgesi 2003 yılında dış ticaret erbabının kullanımına sunulmuştur. Geçen zaman içerisinde birçok değişikliğe uğrayan A-B ve C statüleri son olarak yerini OKS ve 42/A modellerine bırakmıştır. Hali hazırda OKS, ihracatta sadece belirli rejimlerde mavi hattın kullanıldığı, ithalatta ise mavi hat uygulamasının kaldırıldığı bir basitleştirme uygulamasıdır. Belgenin dış ticaret erbabına sağladığı avantajlar ise şunlardır:
Basitleştirilmiş İşlemlere İlişkin Kolaylıklar;
Beyanın Kontrol Türüne Göre Kolaylıklar;
OKS Sertifikasının dezavantajlarına baktığımızda ise, uygulamanın her geçen gün kapsamının daraltıldığı, mavi hattın kullanıldığı rejimlerin kısıtlı olduğu, asgari işçi sayılarının bir aydan bir yıllık ortalama işçi sayılarına yükseltildiğini gözlemliyoruz. Ayrıca belgenin geçerlilik süresinin de YYS ‘de olduğu gibi sınırsız değil iki yıllık geçerlilik süresinde olması ve iki yılda bir yenileme zorunluluğu bulunması, ticaret erbabının OKS’ye ilgisini her geçen gün azaltmaktadır.
İki sertifika karşılaştırıldığında, YYS’nin daha geniş kapsamlı bir uygulama olduğu ve OKS’nin giderek kapsamının daraltıldığı görülmektedir. Ayrıca Ticaret Bakanlığı’nın OKS belgesinden, YYS’ye geçişleri de düşünerek OKS 42/A belgesine denk gelen YYS-II modelini oluşturduğu gözlenmektedir.
Sonuç olarak diyebiliriz ki, iki sertifika arasında duraksamaya düşen işletmeler gelecek planlarını yaparken, tercihlerini yurt dışında bilinirliği olan ve uluslararası bir prestij belgesi olarak değerlendirilen YYS’den yöne yapmalıdırlar.
Kaynakça:
4458 sayılı Gümrük Kanunun 5/A Maddesi,
4458 sayılı Gümrük Yönetmeliğinin 22 ila 26. Maddeleri
Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği
Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Sıra No.1)
Geri