Halil Osman KORAL
Gümrük Müşaviri
Günümüz küresel ticaretinde, gümrükleme ve külfetli kontrol işlemlerinden kaynaklanan gecikmeler, e-ticaret ve tam zamanında (just-in-time) operasyonlar gibi modern ticaret ve transport prosedürlerini desteklemek üzere ya minimize edilmeli ya da ortadan kaldırılmalıdır. Bu ihtiyaç, tüm dünya hükümetlerince fark edilmekte ve onları harekete geçirmektedir. Gümrük işlemlerine başlanması ve tamamlanması sürecini hızlandırmak amacıyla Gümrük Prosedürlerinin Modernleştirilmesi, önemli bir ticareti kolaylaştırma aracıdır.
Varış öncesi gümrük işlemleri, GATT 1994 VIII. Maddesi (İthalat ve İhracat ile Bağlantılı Ücretler ve Formaliteler –Feesand Formalities Connected with Importationand Exportation) ile ilişkili bir ticareti kolaylaştırıcı önlemdir. Özellikle ilgili olan paragraf 1 (c)’de: “Akit taraflar ayrıca ithalat ve ihracat formalitelerinin yükünü ve karmaşıklığını en aza indirme ve ithalat ve ihracat dokümantasyon gereksinimlerini azaltma ve basitleştirme ihtiyacını da kabul ederler” ifadesi yer almaktadır.
Ülkemiz tarafından 2006 yılında imzalanan Dünya Gümrük Örgütü Gümrük Prosedürlerinin Basitleştirilmesi ve Uyumlaştırılması Hakkında Uluslararası Sözleşme (Revize Kyoto Sözleşmesi), Genel Ek 3 Bölümü 25. Standardında, “Ulusal mevzuat, eşyanın varışından önce gümrük beyannamesinin ve tevsik edici belgelerin verilmesi ve tescil edilmesini veya kontrol edilmesini hükme bağlar” denilerek varış öncesi gümrükleme operasyonlarına yasal zemin sağlanmıştır.
Dış ticaret işlemlerini yürütenlerce, gümrük işlemlerinin tamamlanması için gerekli olan bilginin, önceden işlenmesi ve malların ülkeye varışından hemen sonra gümrük işlemlerinin tamamlanması için gümrüklere iletilmesini sağlayan bir yapı ile varış öncesi gümrük işlemleri başlatılabilmektedir.
Japonya, gümrük prosedürlerine, varış öncesi gümrük işlemleri dâhil bir dizi modernizasyon girişimi başlatarak 1991 yılından 2006 yılına kadar, deniz kargolarının ortalama serbest bırakma süresini yedi günden 2.7'ye ve hava kargoları için 2.2 günden 0.6'ya düşürmüş, toplamda gümrükleme süresini yaklaşık üçte iki oranında azaltmıştır. Japonya’da Pre-Arrival Examination System, Amerika Birleşik Devletleri’nde PAPS (Pre-Arrival Processing System), İngiltere’de CHIEF (Customs Handling of Import and Export Freight) “Varış Öncesi Gümrük İşlemleri” uygulamalarına örnek teşkil etmektedir.
Ülkemizde ise eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinden önce gümrük işlemlerine başlanabilmesine ilişkin ilk adımlar Ticaret Bakanlığının 2018-2022 Stratejik Planı ile atılmış, söz konusu plan ile “Varış öncesi işleme sistemi hayata geçirilerek risk analizinin beyan ve sonradan kontrol aşamalarına yoğunlaştırılması suretiyle daha kapsamlı hale getirilmesi” hedeflenmiştir.
23 Nisan 2019 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Genel Tebliği (Varış Öncesi Gümrük İşlemleri) (Seri No: 1) ile serbest dolaşıma giriş ve Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında denizyolu konteyner taşımacılığı ile Türkiye Gümrük Bölgesine gelen yerli üretimde girdi olarak kullanılabilecek eşyanın ilgili rejime giriş işlemlerinin Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinden önce başlanabilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
Bu uygulama ile gümrük beyannamesi verme sürecinin öne çekilmesi, gümrük idaresinden kaynaklı beklemelerin önüne geçilmesi, gümrük işlem süreçlerinin hızlandırılması, ihracatçılarımızın hammadde ve ara malı ithalatındaki dış ticaret süreçlerinden doğan zaman kayıplarının telafi edilmesi, doğabilecek ilave maliyetlerin (tahmil, ardiye, terminal, demuraj giderleri vb.) azaltılması ve bu sayede üretimin ve ihracatın desteklenmesi hedeflenmiştir.
Düzenleme incelendiğinde, denizyolu konteyner taşımacılığı ile ülkemize gelen eşyanın bu kolaylıktan faydalanabildiği, diğer yollarla (kara, hava ve demiryolu gibi) veya denizyolu ile dökme gelen eşyanın bu kolaylıktan faydalanamadığı göze çarpmaktadır. Bir diğer önemli husus ise bu tebliğden yararlanacak eşyanın Gümrükler Genel Müdürlüğünce belirlenen GTİP listesinde yer alan yerli üretimde girdi olarak kullanılabilecek, hammadde ve ara mamul niteliğinde olması gerektiğidir. Uygulama Serbest Dolaşıma Giriş ve Dahilde İşleme Rejimi ile sınırlandırılmış olup, bunun bir istisnası olarak izin kapsamındaki eşyanın taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus Geçici İthalat Rejimine konu eşya için de varış öncesi gümrükleme kapsamında beyanname tescil edilebilmektedir.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) sahipleri bu uygulamadan her hangi bir başvuruya gerek kalmaksızın doğrudan faydalanabildiği gibi, YYS sahibi olmayan firmalar ticaret siciline kayıtlı bulunduğu ile en yakın Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne başvurabilmektedir.
Başvuru sonucu tebliğin 4. Maddesinin 1. Fıkrasında sayılan,
Koşullarını sağlayan sanayicilere iznin verildiği yılı izleyen takvim yılını takip eden üçüncü yılın son gününe kadar geçerli olmak üzere Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği hükümlerinden faydalanma izni verilmektedir.
İzin kapsamında tescil edilecek gümrük beyannamesinin, özet beyanın ilgili satırında yer alan eşyanın tamamını kapsaması ve eşyanın bulunduğu konteyner içerisinde sadece aynı alıcıya ait eşya olması gerekir. İşlem gören gümrük beyannamelerinin beyanın kontrolü türü (hat bildirimi), varış bildirimi onayına kadar yükümlülere bildirilmez. Beyanın kontrolü, eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğu ve birbiriyle uygunluğu itibarıyla (Sarı Hat) veya belge kontrolüne tabi tutulmaksızın (Yeşil Hat) gerçekleştirilir. Söz konusu gümrük beyannamelerinin, herhangi bir nedenle varış bildirimi onayına kadar Gümrük idaresince fiziki muayeneye (Kırmızı Hat) yönlendirilmesi mümkün olup, varış bildirimi onayı ile birlikte beyanın kontrol türünün kırmızı hat olduğunun öğrenildiği eşya izin kapsamında değerlendirilmez.
Sarı ve yeşil hatta işlem görerek Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde “kapanmış”, Dâhilde İşleme Rejiminde “kapatılabilir” statüye gelen beyanname kapsamı eşyanın geçici depolama giriş-çıkış kaydı yapılmaksızın konteynerlerin saha çıkışı yapılabilmekte, konteynerlerde yer alan eşyanın liman sahası içerisinde boşaltılmasına izin verilmemektedir.
Sonuç olarak, “Varış Öncesi Gümrük İşlemleri” uygulaması ile eşyanın gümrük gözetiminde geçirdiği süre geleneksel gümrük kontrolüne kıyasla azalacak, gerekli olan verilerin gümrük idarelerine iletilmesi ile risk kriterleri daha etkin bir şekilde belirlenebilecek, gümrük idareleri önceden planlama yaparak gümrük kontrollerindeki etkinliği artıracaktır. Dış ticaret erbabı açısından bakıldığında ise zaman ve maliyet tasarrufu sağlaması nedeniyle, uluslararası düzeyde rekabet edilebilirlik açısından önemli üstünlük sağlanacaktır.
KAYNAKÇA
SORU VE CEVAPLAR
Soru 1. Varış öncesi gümrük işlemi izni kapsamında işlem gören kapanmış statüde bulunan gümrük beyannamesinin bağlı olduğu özet beyanın iptali veya değiştirilmesi halinde ödenmiş bulunan vergiler geri alınabilir mi?
Cevap: Söz konusu özet beyanın iptali veya değiştirilmesi halinde kapanmış statüde bulunan beyanname iptal edilerek Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğinin ilgili madde hükümleri çerçevesinde geri verme başvurusunda bulunulabilir.
Soru 2. Varış öncesi gümrük işlemi izni kapsamında sadece Serbest Dolaşıma Giriş ve Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında mı beyanname tescil edilebilmektedir, izin kapsamı eşya ile birlikte eşyanın taşınmasında veya ambalajlanmasında kullanılan eşya için geçici ithalat izni alındığında nasıl bir yol izlenecektir?
Cevap: 2019/12 Sayılı Genelge ile izin kapsamındaki eşyanın taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus geçici ithalat rejimine konu eşya için de Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği kapsamında beyanname tescil edilebilmesine olanak tanınmış olup, söz konusu geçici ithal eşyasının sadece ayniyet tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmemesi gerekmektedir.
Soru 3. Varış Öncesi Gümrükleme kapsamında gelen konteyner içerisinde bulunan eşyalar liman sahası içerisinde boşaltılabilir mi?
Cevap: Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 05.08.2019 tarih 46373109 sayılı yazısına göre Varış Öncesi Gümrükleme kapsamında (BS-18) işlem gören gümrük beyannamesine bağlı konteynerlerde yer alan eşyanın liman sahası içerisinde boşaltılmasına izin verilmemektedir.
Soru 4. Varış Öncesi Gümrük İşlemleri izin başvurusu nereye yapılır?
Cevap: Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü sahipleri bu uygulamadan her hangi bir başvuruya gerek kalmaksızın doğrudan faydalanabildiği gibi, YYS sahibi olmayan firmalar ticaret siciline kayıtlı bulunduğu ile en yakın Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne başvurabilirler.
Soru 5. Varış Öncesi Gümrük İşlemleri uygulamasından yararlanacak eşyalar nelerdir?
Cevap: Söz konusu uygulamadan yararlanacak eşya listesi Gümrükler Genel Müdürlüğü’nce belirlenmekte olup, Ticaret Bakanlığı internet sitesinde duyurulmaktadır.
Geri