Yaşar CANBAZOĞLU
İthalat Koordinatörü
Finansal kiralama, fabrika ve ofis binaları, imalat makinaları, iş ve inşaat makinaları, kara, deniz ve hava taşıtları gibi yatırım mallarının edinilmesinde kullanılan orta ve uzun vadeli yatırım kredisidir. Bu kredinin belirleyici özelliği, kira süresince malın hukuki mülkiyetinin finansal kiralama şirketinde kalması, kiralama konusu malın her türlü riskinin ve faydasının ise kiracıya ait olmasıdır.
Sistem şu şekilde çalışmaktadır: Kiracı firma tarafından yatırım malı seçilerek bu firma ile bir ön anlaşma yapılmaktadır. Finansal kiralama şirketine başvurulduğunda, değerlendirme için gerekli bilgi ve belgeler bu firmaya verilmektedir. Finansal kiralama şirketi gerekli mali analizleri yaptıktan sonra yatırımcı firmaya bir fiyat teklifinde bulunmakta, gerekli görürse teminat da talep etmektedir. Taraflar arasında mutabakat sağlandığında finansal kiralama şirketi ile yatırımcı şirket arasında bir finansal kiralama sözleşmesi imzalanmaktadır. Bu aşamada finansal kiralama şirketini mal bedelini ödemekte ve finansal kiralama konusu mallar kiracıya teslim edilmektedir. Kullanım tamamlandığında ve sözleşmenin süresi dolduğunda, anılan mallar belli bir fiyatla kiracıya satılabildiği gibi, finansal kiralama şirketine geri de verilebilmektedir.
Finansal kuruluş olarak faaliyet gösteren finansal kiralama, faktöring ve finansman şirketlerinin kuruluş ve çalışma esasları ile finansal kiralama, faktöring ve finansman sözleşmelerine ilişkin usul ve esaslar 13.12.2012 tarihle 28496 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6361 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ile belirlenmiştir.
24.04.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre, Türkiye’de kurulacak finansal kiralama şirketleri, faktöring şirketleri ve finansman şirketlerinin faaliyette bulunmasına ve bu şirketlerin yurt dışında şube açmasına Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından izin verilmektedir.
Damga vergisinden ve harçlardan istisna kılınan finansal kiralama sözleşmesi imzalandıktan ve sözleşme kapsamındaki mallar kiralayana teslim edildikten sonra, sözleşme süresince finansal kiralama konusu malın zilyedi kiracı olmaktadır. Kiracı, sözleşmenin amacına uygun olarak anılan mallardan her türlü faydayı elde etmek hakkına sahip olmaktadır. Bununla birlikte, kiracı, finansal kiralama konusu malı sözleşmede öngörülen şart ve hükümlere göre itinayla kullanmak zorundadır. Sözleşmede aksine hüküm yok ise kiracı, malın her türlü bakımından ve korunmasından sorumlu olup, bakım ve onarım masraflarını da üstlenmektedir. Kiralama konusu malin sigorta ettirilmesi zorunludur. Malın kimin tarafından sigorta ettirileceği sözleşmede gösterilmekte, sigorta primleri kiracı tarafından ödenmektedir. Kiracının seçimi ve talebi üzerine üçüncü kişiden sağlanan malın ayıplı olmasından kiralayan sorumlu tutulamamakta; malın bizzat kiracıdan sağlanmış olması da durumu değiştirmemektedir.
Finansal Kiralama Kanunu’na göre, sözleşmede aksi öngörülmemişse kiralayan, malın mülkiyetini bir üçüncü kişiye devredememektedir. Sözleşmede bu yetkinin tanınması halinde, devir ancak bir başka kiralayana yapılabilmektedir. Bu durumda, devralan da sözleşme hükümlerine uymakla yükümlüdür. Öte yandan, devrin kiracıya karşı geçerli olması onun haberdar edilmiş olmasına bağlı bulunmaktadır.
Sözleşmenin kiralayan tarafından feshi halinde kiracı malı iade ile yükümlü kılınmıştır. İade edilen malın üçüncü kişilere satılması halinde, sözleşmede aksi bir değer kararlaştırılmadıkça satış bedelinin, vadesi gelmemiş finansal kiralama bedelleri ile varsa kiralayanın bunu aşan zararı toplamından düşük olması durumunda aradaki fark kiracı tarafından kiralayana ödenmektedir. Öte yandan, sözleşmede aksi bir değer kararlaştırılmadıkça iade edilen malın satış bedelinin, vadesi gelmemiş finansal kiralama bedelleri ile varsa kiralayanın bunu aşan zararı toplamından yüksek olması durumunda aradaki fark kiralayan tarafından kiracıya ödenmektedir. Sözleşme kiracı tarafından feshedilirse kiracı malı geri vermekle beraber uğradığı zararın tazminini kiralayandan talep edebilmektedir.
Finansal kiralama konusu eşya Yatırım Teşvik düzenlemelerinden de yararlanmaktadır. Yatırımların tamamının veya bir bölümünün finansal kiralama yoluyla gerçekleştirilmesi halinde kiralayan, finansal kiralamaya konu olan iktisadi kıymetlerle ilgili olarak bunların satın alınması halinde uygulanan teşviklerden yararlanmaktadır. Buna paralel olarak, finansal kiralama şirketinin teşvik belgesi ile ilgili sorumluluğu, kendisine devri gerçekleşen kısım ile sınırlı kalmaktadır.
Finansal kiralama sadece yurtiçi kiralamalarda kullanılan bir enstrüman değildir. Yabancı ülkeden alınacak mallar da finansal kiralamaya konu olmaktadır. Finansal Kiralama Kanunu’na göre, satın alma hakkı bulunmayan bir sözleşmeye dayanarak veya bu hak bulunsa dahi teşvik belgesinde gümrük muafiyetinden yararlanması öngörülmemiş malların Türkiye’ye girişinde, gümrük mevzuatının öngördüğü süre kısıtlaması hariç, sözleşme süresine bağlı olarak Gümrük Kanunu’nun geçici ithalat rejimine dair hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. Sözleşme süresi sonunda kesin ithalatın yapılmaması ve finansal kiralama konusu malların kiralayana iade edilmek üzere yurt dışına çıkarılmak istenmesi halinde, daha önce ilgili gümrük idaresince bu mallar için alınan teminat çözülmektedir.
Yurtdışı finansal kiralama konusu sözleşmenin süresi donunda finansal kiralama konusu malların kesin ithalatının yapılması halinde gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki cari kur ve Gümrük Kanunu’nun gümrük kıymetine ilişkin hükümlerine göre belirlenecek kıymet üzerinden hesaplanacak gümrük vergileri ve ek mali yükümlülükler tahakkuk ve tahsil edilmektedir.
Finansal kiralama yoluyla geçici ithal edilen eşya ile aynı yolla gelen uçak ve ambulans helikopterlere ilişkin gümrük işlemlerinin nasıl gerçekleştirileceği Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 02.01.2014 tarihli 2014/1 sayılı Genelge ile açıklığa kavuşturulmuştur. Buna göre, yurt dışında yapılacak finansal kiralama sözleşmeleri “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliği”nce tescil edilerek Ticaret Bakanlığına bildirildikten sonra ilgili gümrük idaresine gönderilecektir. 6361 sayılı Kanun kapsamında geçici ithali yapılacak eşyaya ilişkin olarak ilgili gümrük idaresince geçici ithalat beyannamesinin tasdikli bir örneğinin işlemin tamamlanmasını müteakip anılan Birliğe gönderilmesi gerekmektedir.
2014/1 sayılı Genelge’ye göre, anılan Birlik tarafından finansal kiralama yoluyla geçici ithal edilecek uçağa ilişkin finansal kiralama sözleşmesinin tescilini müteakip, Birlik tarafından tescil, ilgili firma, Ticaret Bakanlığı’na ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'ne bildirilmektedir.
Bir gecikme yaşanmaması adına, sadece finansal kiralama yoluyla geçici ithali yapılacak uçaklarla sınırlı olmak üzere, ilgili Birliği'nin ilgili firmaya muhatap yazısı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'nün teknik uygunluk yazısı, proforma fatura ve finansal kiralama sözleşmesinin ilgili gümrük idaresine ibraz edilmesi halinde, uçaklara ilişkin geçici ithal işlemleri gerçekleştirilecektir. Birlik tarafından sözleşme ve üst yazı doğrudan ilgili gümrük idaresine gönderilecek, gümrük idaresi, söz konusu belgeler ile işleme ait evrakı karşılaştıracaktır.
Diğer taraftan, finansal kiralama sözleşmelerinin tadil edilmesi veya ilk sözleşmede yer alan süre uzatımı opsiyonlarının kullanılması halinde, söz konusu tadil sözleşmeleri ve süre uzatımı opsiyonunun kullanıldığına dair belgeler, firmalar tarafından ilgili Birliği'ne tevdi edilecek. Birlik tarafından dosyasına derç edilen tadiller, ilgili gümrük idaresi ve ilgili firmaya bildirilecektir. Tadil sözleşmesinin dosyasına derç edildiğine ilişkin olarak firmaya muhatap yazısının ve tadil sözleşmesinin ilgili gümrük idaresine uçağın yurtta kalma süresi içerisinde ibraz edilmesi halinde, uçağın geçici ithalat rejimi altında kalma süresi sözleşme hükümlerine göre uzatılarak BİLGE Sistemi'nde "Rejim Bitiş Tarihi" hanesine işlenecektir.
Genelgede, finansal kiralama yoluyla geçici ithal edilen uçakların yurtta kalma süresinin sona ermesinden sonra süre uzatımına ilişkin belgelerin ibraz edilmesi halinde, aşılan süreye göre 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin 3 üncü fıkrasının (1), 4 üncü fıkrasının (g) bentlerine göre işlem tesis edilmesi; uçağın yurtta kalma süresinin bitiminden itibaren iki ay içerisinde gümrük idaresine herhangi bir başvuru olmaması durumunda ise, Gümrük Kanununun 238 maddesinin uygulanarak söz konusu uçağın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerektiği bildirilmiştir.
Ülkemizde faaliyet gösteren işletmelerin finansman güçlüklerinin aşılmasında finansal kiralama düzenlemeleri önemli bir açığı kapatmış ve finansal kiralama yöntemleri ile faaliyetlerin aksatmaksızın sürdürmelerine olanak sağlamıştır. Havacılık sektörü de dahil olmak üzere, tüm sektörlerin daha uzun yıllar finansal kiralama enstrümanından yararlanacağı anlaşılmaktadır.
KAYNAKÇA
SORU VE CEVAPLAR
Soru 1. Neden finansal kiralama ile makine almalıyım?
Cevap: Finansal Kiralama Kanunu yatırımlara %100 finansal kolaylık sağlamakta; Leasing'in sağladığı olanaklarla firmalar yatırım tutarının tamamı bir başka deyişle %100'ünü finanse edilebilmektedir.
Soru 2. Leasing işleminin ve finansal kiralamanın bir işletmeye sağladığı vergisel avantajlar nelerdir?
Cevap: Leasing'de kiralanan bazı yatırım mallarında KDV % 1'e ve % 8 e düşmektedir. Bu yöntem ile kiracı işletmelerin düşük oranlı KDV ödeme olanağına sahip olmaktadır. Ayrıca, finansal kiralamaya konu eşya Yatırım Teşvik Belgesinin sağladığı vergi avantajlarından da yararlanmaktadır.
Soru 3. Hangi mallar finansal kiralama sözleşmesinin konusu olabilmektedir?
Cevap: Tıbbi cihazlar, bilgi işlem üniteleri, bilgisayarlar, santraller ve haberleşme cihazları, enerji tesisleri, kara taşıma araçları, hava taşıma araçları, kuru yük gemileri, tanker ve diğer deniz taşıtları inşaat makineleri, vinçler, iş makineleri, matbaa makineleri, her türlü tezgâh ve üretim makineleri, tekstil makineleri, komple fabrika, hastane, otel ve büro donanımları gibi menkul mallar ve taşınmaz mallar finansal kiralama sözleşmesine konu olabilmektedir. Ancak, patent gibi fikri ve sınaî haklar bu finansal kiralama sözleşmesine konu olamazlar.
Soru 4. Finansal kiralama yoluyla geçici ithal edilen eşya ile aynı yolla gelen uçak ve ambulans helikopterlere ilişkin gümrük işlemlerinin nasıl gerçekleştirilir?
Cevap: Finansal kiralama yoluyla geçici ithal edilen uçak ve ve ambulans helikopretlerine ilişkin finansal kiralama sözleşmesi “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliği”nce tescil edilerek, bu işlem, ilgili firma, Ticaret Bakanlığı’na ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'ne bildirilmekte; Birliği'nin ilgili firmaya muhatap yazısı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'nün teknik uygunluk yazısı, proforma fatura ve finansal kiralama sözleşmesinin ilgili gümrük idaresine ibraz edilmesi halinde, uçaklara ilişkin geçici ithal işlemleri gerçekleştirilmektedir.
Soru 5. Finansal kiralama yöntemi ile kiralanan malı kiracı satın alınabilir mi?
Cevap: Finansal kiralama sözleşme süresi sonunda, kiralamaya konu mal düşük bir bedelle kiracı tarafından finansal kiralama şirketinden satın alınabilir.
Geri