Konşimento Nedir?
Dış ticaret işlemleri gerçekleştirilirken “konişmento” ya da “konşimento” sözcüğü ile sıkça karşılaşılmaktadır. Türkçe kökenli bir sözcük olmaması nedeniyle iki kullanımla da sıkça karşılaşılabilmektedir.
Türk Ticaret Kanunu’nda; “Konişmento, bir taşıma sözleşmesinin yapıldığını ispatlayan, eşyanın taşıyan tarafından teslim alındığını veya gemiye yüklendiğini gösteren ve taşıyanın eşyayı, ancak onun ibrazı karşılığında teslimle yükümlü olduğu senettir.” şeklinde tanımlanmıştır.
Bir başka anlatımla, konişmento bir taşıma senedidir. Bununla birlikte, Ticaret Kanunu’nun dayanağı olan İtalyan Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girdiği yıllarda deniz taşımacılığı dışında başka bir taşıma modu bulunmadığından, konişmento sadece deniz taşımacılığında kullanılan bir taşıma senedi hüviyetine kavuşmuştur.
Günümüzde, demiryolu taşımacılığında “CIM Belgesi”, karayolu taşımacılığında “CMR Belgesi”, havayolu taşımacılığında “Airwaybill” konişmento hükmünde taşıma senetleri olarak işlevlerini sürdürmektedir. Bununla birlikte sadece konişmento “kıymetli evrak” hükmünde bir taşıma senedidir.
Deniz taşımacılığında, yükletenin izliyle, taşınmak üzere teslim alınan fakat henüz gemiye yükletilmemiş olan eşya için “tesellüm konişmentosu” düzenlenebilmektedir. Eşya gemiye alınır alınmaz da taşıyıcı yeteri kadar nüshada “yükleme konişmentosu” düzenlemekle yükümlüdür.
Konşimentoda Yazılması Gereken Bilgiler
Konşimentoda yazılması gereken bilgiler:
- İhracatçının adı ve adresi
- İthalatçının adı ve adresi
- Nakliye şirketinin adı ve adresi
- Gönderilen ürünlerin yükleme ve varış limanları
- Ürünlerin ağırlığı, maddi değeri ve adedi
- Ürünlerin açıklaması ve paket sayısı
- Yükleme tarihi
- Navlun ödeme bilgileri
- İmza ve evrak düzenlenme tarihi
Konşimento Türleri
Konişmento türlerini şöylece sıralamak mümkündür;
- Nama yazılı konişmento,
- Emre yazılı konişmento,
- Hamile yazılı konişmento.
Konişmentonun bütün nüshaları aynı metni içermeli ve her birinde kaç nüsha halinde düzenlendiği gösterilmelidir.
Emre yazılı konişmento düzenlenmişse kaptan, yükletenin eşyanın geri verilmesi veya teslimi hususundaki talimatını ancak kendisine konşimentonun bütün nüshaları geri verildiği takdirde yerine getirir.
Konişmento eşyanın mülkiyetini temsil eden bir belge mahiyetindedir. Kaptan eşyayı ve ona ait konişmentoyu teslim aldığında eşyanın zilyedi konumunda iken varış mahallinde konişmentonun alıcı nüshasını ibraz edene eşyayı teslim etmekle yükümlüdür. Eşya ancak konişmento nüshasının, eşyanın teslim alındığına ilişkin şerh düşülerek geri verilmesi karşılığında teslim edilir.
Konişmentoda; yükletenin beyanına uygun olarak gemiye yüklenen veya yüklenmek üzere teslim alınan eşyanın genel olarak cinsi, tanınması için zorunlu olan işaretleri, gerektiğinde tehlikeli eşya niteliğinde olup olmadığı hakkında açık bir bilgi, koli veya parça sayısı ile ağırlığını veya başka suretle ifade edilen miktarı, eşyanın haricen belli olan hâl ve durumu, taşıyanın adı ve soyadı veya ticaret unvanı ile işletme merkezi, kaptanın adı ve soyadı, geminin adını ve tabiiyeti, yükletenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı, yükleten tarafından bildirilmişse, gönderilenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı, navlun sözleşmesine göre yükleme limanını ve taşıyanın eşyayı yükleme limanında teslim aldığı tarih, navlun sözleşmesine göre boşaltma limanını veya buna ilişkin talimat alınacak yer konişmentonun düzenlendiği yer ve tarih, taşıyan veya onu temsilen hareket eden kişinin imzası navlunun gönderilen tarafından ödeneceğine dair kayıtları, ödenecekse bunun miktarı navlun sözleşmesinde açıkça kararlaştırılmışsa, eşyanın boşaltma limanında teslim olunacağı tarih ve süresi sorumluluk sınırlarını genişleten şartlar yer alır-.
Dış Ticarette Konşimento Kullanımı
Dış ticaret işlemleri sırasında konişmento kullanımında şu tanımlarla da karşılaşılmaktadır:
- Temiz Konşimento: Konişmento üzerinde, nakliyeci tarafından ürünlerin dış görünüş itibarıyla hasarlı biçimde teslim alındığına dair herhangi bir kayıt olmayan konişmentodur.
- Kirli Konşimento: Üzerinde ürünlerin veya ürün ambalajlarının dış görünüş itibarıyla, hasarlı veya taşıma elverişsiz olduğuna dair açık bir kayıt bulunan konişmentodur.
- Düzenlenmemiş Konşimento: Henüz konişmentoyu dolduranlar tarafından imzalanmamış konişmentodur.
- Düzenlenmiş Konşimento: Doldurulmuş konişmentonun ilgililer tarafından ıslak imza veya elektronik imzayla imzalanmış nüshasıdır.
- E-Konişmento: “e-konişmento” düzenlemeleri son 20 yıldan beri tartışma konusu iken, bilişim teknolojisinin tüm dünyada yaygınlaşmasıyla birlikte, artık elektronik ortamda düzenlenen konişmentolar da ıslak imzalı konişmentolar ile aynı işlevi görmektedir.
Taşıyan ile konişmento hamili arasındaki hukuki ilişkilerde konişmento esas alınır. Taşıyan ile taşıtan arasındaki hukuki ilişkiler navlun sözleşmesinin hükümlerine bağlı kalır. Konişmentoda, yolculuk çarteri sözleşmesine gönderme varsa, konişmento devredilirken çarter partinin bir suretinin de yeni hamile ibraz edilmesi gerekir. Bu takdirde çarter partide yer alan hükümler, nitelikleri elverdiği ölçüde konişmento hamiline karşı da ileri sürülebilir.
Konişmento, uluslararası deniz taşımacılığında gönderici-taşıyıcı-alıcı arasında güven tesis eden bir kimlik kazanmıştır. Konişmento sayesinde işletmeler rahatlıkla bir ülkeden başka bir ülkeye ürünlerini gönderebilmekte, ürünün alıcıya erişiminden endişeye düşmemektedir. Bu yönüyle konişmento dış ticarettin gelişine önemli bir katkı sağlamış belgelerden birisi olarak varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
