Gemi Türleri: Türlerine Göre Gemi Kullanım Amaçları

Gemi türleri nelerdir? – Gemiler kullanım amaçlarına bağlı olarak değişik türlere ayrılmaktadır. İlk ayrım Yolcu Gemisi – Yük Gemisi ayrımıdır. Ancak, bu ayrım günümüzün ekonomik yapılanmasına bağlı olarak çok genel bir tanımlama olarak kalmıştır. 

Gemi Türleri Nelerdir?

Yük gemilerini ilk olarak “Kuru Yük Gemileri” ve “Sıvı Yük Gemileri” olarak sınıflandırmak gerekmektedir. 

Kuru Yük Gemilerini de “Dökme Yük Gemileri” ve “Konteyner Gemileri” olarak iki grup altında tanımlanmaktadır.

Yük Gemileri Tipleri ve Kullanım Amaçları

Kuru Yük Gemilerini şöylece sıralamak mümkündür:

Handysize Gemiler:

Taşıma kapasitesi azami 40,000 DWT kadardır. Bu gemiler ağırlıklı olarak küçük dökme yükleri taşır. Kabotaj taşımalarına ve bölgesel ticaret rotalarına uygun gemilerdir. Handysize gemiler uzunluk ve su çekimi kısıtlamaları olan küçük limanlar için idealdir. Geminin yük donanımı, yüklemeye ve tahliyeye yönelik altyapı eksikleri bulunan limanlarda hizmet verebilmelerine olanak tanır. Günümüzde inşa edilen en yaygın handysize gemeler 10 metre su çekimi ile 32,000 DWT ebadındadır. Bu gemilerde yük elleçleme için dört adet güverte üstü vinci ile beş adet yük ambarı bulunur. 

Handymax/Supramax Gemiler:

Bu gemiler 60,000 DWT altı kapasiteye sahip yük gemileridir. Genellikle 50,000 DWT ile 60,0000 DWT arası bir ebatta üretilirler. Bu dökme yük gemileri boy ve su çekimi kısıtlamalarına sahip küçük limanlar veya yük aktarma altyapısına sahip olmayan limanlar için idealdir. Bu dökme yük gemileri ağırlıklı olarak demir cevheri, kömür, çimento, bitirimli çelik, gübre ve tahıl gibi kuru yük taşımasında kullanılmaktadır. Supramax gemiler, sahip oldukları daha fazla yük taşıma kapasitesine ve yük elleçleme esnekliğine sahip olmaları nedeniyle yoğun talep gören gemilerdir.

Panamax Gemiler:

Bu gemilerin taşıma kapasitesi 60,000-80,000 DTW aralığındadır. Panamax gemiler kömür, demir cevheri, tahıllar ile daha az oranda da olsa çelik ürünleri, çimento ve gübre gibi küçük yükler taşır. Bu gemiler Panama Kanalından geçebilecek boyutlara sahip olduklarından Panamax Gemi olarak adlandırılmaktadır. Çoğu panamax gemi donanımsız olduğundan kıyıda konuşlanmış yük elleçleme ekipmanlarından tahmil ve tahliye hizmeti almaktadır.

Post-Panamax Gemiler:

Bu gemilerin taşıma kapasitesi 80,000-110,000 DWT aralığındadır. Bu gemiler standart Panamax gemilere kıyasla daha yüksek yük kapasitesiyle daha sığ su çekimi ne sahiptir. Post Panamax gemilerin üretimi sırasında gemi enleri de daha dar tutulmaktadır. Ancak Panama Kanalı havuzları 304 metreden daha uzun gemileri yükleyemediğinden, Post Panamax gemiler Panama Kanalından transit geçiş yapamamaktadır. Bunula birlikte özellikle su çekimi kısıtlı olan limanlardan kübik yüklerin yüklenmesi için idealdir.

Capesize Gemiler:

Capesize gemilerin taşıma kapasitesi 110,000 – 199,000 DWT aralığındadır. Sadece dünyanın en uzun limanlarına yanaşabilen bu gemeler ağırlıklı olarak demir cevheri veya kömür taşımaktadır. Nadiren de tahıl cinsi ürünler uzun erimli rotalara bu gemilerle taşınmaktadır. Genellikle 150,000 DWT üstü tankerlerden oluşan bu gemiler Atlantik ve Pasifik okyanusları arasında sefer yapmaktadır. Süveyş Kanalındaki derinleştirme ve genişletme çalışmaları sonrasında anılan gemiler bu kanaldan da geçmeye başlamıştır. 

Büyük Demir Cevheri Gemileri (VLOC):

Capesize gemilerin alt kategorisinde 200,000 DWT üstü büyük demir cevheri gemileri (WLOC) ve büyük dökme yük gemileri (WLBC) gemileri bu gruba dahildir. Bu gemiler esas olarak demir cevheri taşımak amacıyla tasarlanmaktadır. Yanı sıra bu gemilerle kömür de taşınmaktadır. Son yıllarda 400,000 DWT büyüklüğünde demir cevheri gemileri inşa edilmeye başlanmıştır.

Konteyner Gemileri:

Konteyner gemilerinde yük konteynerler içinde taşınmaktadır. Konteynerler genellikle 20 feet veya 40 feet uzunluğunda üretilmektedir. Bu nedenle sektörde bunlar “20’lik konteyner” ya da 40’lık konteyner” olarak adlandırılmaktadır. Konteyner gemilerinin ambar ağızları geniş olur. Bunlar çift gövdeli olarak inşa edilir. Konteynerler hem yük ambarlarında hem de güvertede depolanabilmektedir. Konteynerlerin köşelerinde bulunan bağlantı elemanları içinden “twistlock” adlı iri bir vidaya benzeyen sabitleme aparatları geçirir ve böylece konteynerler 10—15 kat olarak güvertede sabitlenir. Bunların üzerinden de üç kat çelik bağlamalar yapılır. Bazı konteyner gemilerinde yükleme-boşaltma operasyonları için vinç sistemleri de bulunabilmektedir. Bir konteyner gemisinin kapasitesi TEU terimi ile tanımlanmaktadır. Bu, anılan konteyner gemisine 20’lik konteynerlerden kaç adet yüklenebileceğini ifade eder. Yeni nesil konteyner gemilerinin kapasitesi 14,000 TEU olup, daha sonra 18,000 – 20,000 ve hatta 24,500 TEU’luk konteyner gemileri de inşa edilmiştir.

Çok Amaçlı Gemiler:

Konteyner, genel yük, kuru dökme yük, ahşap, taşıt araçları gibi birden fazla cins eşyayı bir arada taşıyabilen gemilere Çok Amaçlı Gemi denilmektedir. Kendi içlerinde yük donanımlı, kaldırma donanımlı gemiler ya da kıyı ticareti gemisi deniz-nehir gemisi gibi sınıflandırmalara da tabi tutulurlar. Deniz-nehir gemileri iç sulara ve nehirlere girebilmek için daha az su hattı yüksekliğine tabi olarak üretilirler. Bunlar ayrıca köprü altından geçebilmek için kırılıp tekrar yükseltilebilen özellikte direklere sahiptir.

Diğer blog yazılarımıza göz atmak için tüm makalelerimizi paylaştığımız blog sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

ROLL-ON/ROLL-OFF Gemiler:

RO-RO gemileri araba, kamyon, römork, tren gibi hareketli araçların taşınmasında kullanılır. Tahmil ve tahliye işlemleri genellikle geminin kıç tarafındaki rampalar aracılığıyla gerçekleştirilir. Güvertelerin yüksekliklere genellikle ayarlanabilir niteliktedir. Bunlarda araçların sefer sırasında hareket etmelerini önlemek için yere monte edilmelerini sağlayan aparatlar bulunur. CON-RO ve RO-PAX gibi RO-RO gemilerinde türetilmiş farklı gemi türleri de bulunmaktadır. CON-RO gemileri taşıt araçlarının yanı sıra konteyner de taşır RO-PAX gemilerde ise yolcu da taşınmaktadır. Kamyon şoförlerini daha sonra uçakla göndermek istemeyen nakliyeciler için RO-PAX gemileri bir tercih nedenidir.

Frigorifik Gemiler:

Bu gemiler soğutulan ambarlara sahip olup genellikle daha düşük sıcaklıkta taşıma gerektiren kolay bozulabilen yük taşımacılığında kullanılmaktadır. Bu gemilerle meyve, sebze, et, balık, süt ürünlerinin yanı sıra ilaç ve tıbbi malzemeler de taşınabilmektedir. Bunun yanı sıra zamanımızda soğutuculu konteynerler de üretilmiştir. Normal kuru yük gemileri ile bu konteynerleri taşıyabilmek için anılan gemilerin elektrik kapasitesinin daha yüksek ve bu konteynerlere elektrik sağlayacak bağlantı aparatlarının da olması gerekir.

Ağır Yük Gemileri:

Bu gemiler aşırı büyük ve ağır nesleleri taşıyabilmek üzere tasarlanmıştır. Bunlarla çok amaçlı gemilerle taşınan yükler de taşınabilmektedir. Ağır yük gemileri, yarı batan, kendi yükleme donanımına sahip olan ve dok gemileri olarak alt sınıflandırmalar tabi tutulabilmektedir. 

Canlı Hayvan Gemileri:

Bu gemilerle koyun, keçi, inek, dana, deve ve benzeri canlı hayvanlar taşınır. Gemi ambarları ahır olarak da tasarlanmıştır. Özel havalandırma sistemleri bulunur. Bu gemiler, seyahat süresinde hayvanların bacaklarının kırılmaması bakımından yalpalama süresi daha uzun olarak tasarlanır.

Sıvı Yük Gemileri

Bu gemilerle sıvı yükler taşınır. Ham petrol, petrol ürünleri, nebati yağ, şarap, portakal suyu, asitler, kimyasal maddeler gibi yükler Sıvı Yük Gemileri ile taşınır. Sıvı Yük gemilerinden “Kıyı Tankeri” 205 metre, “Aframax” 245 metre, “Suez-Max” 285 metre, “WLCC” 330 metre, “ULCC” 415 metre boyunda üretilmektedir.

LNG/LPG Gemileri:

Bu gemiler gaz taşıyan gemilerdir. Gaz halindeki yükler basınç alında sıkılaştırılarak veya iyice sıkılaştırılıp sıvı hale dönüştürüldükten sonra gemilere yüklenir. Bunun için ürünler düşük sıcaklıklara düşürülürler. Kendi içlerinde de üç kategoriye ayrılır. Basınçlaştırılmış gemilerde yük atmosferik basıncın altındaki bir basınçta taşınır. Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG) için bu gemiler idealdir. Tamamen yalıtımlı (tamamen frigorifik)  gemilerde yük düşük sıcaklıkta atmosferik basınç altında bir yapıda taşınır. Sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) gemileri bu tür gemilerdir. Yarı basınçlaştırılmış gemilerde yük basınç altında düşük sıcaklıkta taşınır. Bu tür gemiler basınçlaştırılmış ve frigorifik gemiler arasında hibrit bir gemidir.

Balıkçı Tekneleri:

Balıkçıların balık avlama, balık işleme ve istifleme yapabildiği küçük gemiler şeklinde üretilmektedir. Temel amacı yük taşımaktan çok balık tutmak olan bu tekneler yüzlerce metre büyüklükte üretilmemektedir.

Üretim Faaliyetlerinde Kullanılan Gemiler:

Bazı gemiler liman inşaatlarında, yeraltı kablolama faaliyetlerinde, denizaltı tünel inşaatlarında, petrol arama veya çıkarma faaliyetlerinde ya da benzeri üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere özel olarak üretilmektedir. Tarak gemileri, vinçli gemiler, kablo döşeme gemileri, şamandıra döşeme gemileri, petrol toplama gemileri, sondaj kuleleri, buzkıran gemileri, araştırma gemileri, büyük gemileri limanlara yanaştıran römorkör gemiler bu sınıf altında sıralanmaktadır.

Yolcu Gemileri:

Bu gemiler genellikle turistlik amaçlarla üretilen gemilerdir. Klima sistemlerine sahip, tatil seyahatlerine yönelik, dinlenme ve eğlenmeye uygun donanımları olan bu gemiler kruvaziyer gemi olarak da adlandırılmaktadır.

Yatlar ve Eğlence Gemileri:

Genellikle küçük boyutta üretilen bu gemiler kişiler eğlence ve  şirketlerin veya bireylerin turistlik amaçlarına uygun olarak üretilmekte ve kullanılmaktadır.

Gemi Türlerinin Lojistik Alanındaki Yerleri

Günümüzde limanların sayısı son derece artmıştır. Ticaretin gelişmiş olması da deniz yolunu önemli kılmaktadır. Bundan dolayı gemi türlerinin lojistik alanında büyük bir yer kapladığını söylemek yanlış olmaz. Ayrıca, Denizyolu taşımacılığı, farklı gemi türleri ve yöntemleriyle dünya genelinde büyük ölçüde yük taşıma kapasitesine sahip olduğu için de lojistik alanında önemlidir.