Ahmet VEYİSOĞLU
Gümrük Müşaviri
Türkiye ile Avrupa Birliği arasında bir “Gümrük Birliği” kurulmasını sağlayan 1/95 sayılı “Ortaklık Konseyi Kararı 01.01.1996 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiş ve o tarihten itibaren taraflar kendilerinden gönderilen sanayi ürünlerine gümrük vergisi uygulamamaya başlamıştır. Bunun için eşyanın “serbest dolaşım statüsü”nü kanıtlayan A.TR Dolaşım Belgeleri’nin ibrazı yeterli görülmüştür.
Ancak, gerek Avrupa Birliği’nin gerekse Tükiye’nin çevre ülkelerle yaptığı Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamındaki eşyanın Gümrük Birliği alanında nasıl dolaşacağı sorunu ortaya çıkmıştır. Günümüzde küresel ekonominin dayattığı ölçek ekonomisi, artık hiçbir ürünün tek bir ülkede üretilmesine olanak tanımamakta, nihai ürünler birden fazla ülke girdisini içerir şekilde üretilmektedir.
Serbest Ticaret Anlaşmalarında, gümrük vergisi indirimlerinden veya muafiyetlerinden yararlanmak için değişik formlardaki “menşe şahadetnamesi” ibrazı gerekmektedir. Bunları bazen “EUR.1. Dolaşım Belgesi” bazen “EUR.MED Dolaşım Belgesi” olarak tanımlıyoruz. “Tedarikçi Beyanı” da bu “menşe şahadetnamesi” formlardan birisi olarak karşımıza çıkıyor. Dolayısıyla, Topluluktan Serbest Ticaret Anlaşması kapsamındaki eş üçüncü ülke menşeli eşya Türkiye’ye sevk edilirken sadece A.TR Dolaşım Belgesi sunulması yeterli olamamakta, bunun yanı sıra eşyanın o ülke menşeli olduğunu kanıtlayan menşe belgesinin de sunulması icap etmektedir.
Tedarikçi; kelime anlamına bakıldığında, “gerekli malzemeyi sağlayan kişi” anlamına gelmektedir. Gümrük literatüründe tedarikçi “ticarete konu olan eşyayı AB ya da Türkiye’de üreten veya AB ya da Türkiye’deki alıcıya tedarik eden satıcı” anlamında kullanılmaktadır.
Tedarikçi Beyanına ilişkin hükümler 28.09.2006 tarih ve 26303 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/10895 sayılı Türkiye ile AT Arasında Oluşturulan Gümrük Birliği’nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Karar” ile çok yürürlüğe girmiştir.
Tedarikçi Beyanı; Gümrük Birliği kapsamında serbest dolaşımda bulunan ve Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi, Pan-Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi veya Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemine taraf ülkelerden biri menşeli eşyanın tercihli menşe statüsünü kanıtlayan belgedir. Tedarikçi beyanı ilgili ülkelerle ticarette geçerli menşe kuralları uyarınca söz konusu eşyanın menşe kurallarını sağladığı ve beyan sahibinin bu beyanı destekleyici her türlü kanıtı ibraz etmeye hazır olduğunu gösterir.
Gümrük Birliği kapsamında serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye ve Topluluğun (Avrupa Birliği’nin) serbest ticaret anlaşmaları çerçevesinde Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi, Pan-Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi veya Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemine taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi mümkündür.
Bu çerçevede Gümrük Birliği kapsamında, serbest dolaşımda bulunan Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi, Pan-Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi veya Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemine taraf ülkelerden biri menşeli eşya, aynı halde veya işlendikten sonra sistemde yer alan diğer ülkelere ihraç edilirken EUR.1 Dolaşım Belgesi, EUR-MED Dolaşım Belgesi, Fatura beyanı veya EUR-MED fatura beyanı düzenlenebilmesi için serbest dolaşımda bulunan eşyanın menşe statüsünün kanıtlanması gerekmektedir.
Tedarikçi beyanı düzenlenirken, alıcının talebine istinaden Gümrük Birliği kapsamında serbest dolaşımda bulunan söz konusu eşyanın;
- Türkiye’den Topluluğa veya Topluluk’tan Türkiye’ye ihracatı esnasında veya;
- b) Türkiye’den Topluluğa veya Topluluk’tan Türkiye’ye ihracatın yapılmasının ardından söz konusu eşyanın aynı halde ve işlenmesinin ardından Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi, Pan-Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi veya Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemine taraf bir ülkeye yeniden ihraç edilmesi amacıyla menşe ispat belgesi düzenlenmesi talebine istinaden tedarikçi tarafından düzenlenir ve Türkiye veya Topluluk’taki alıcısına verilir.
Tedarikçi Beyanı iki şekilde düzenlenmektedir;
- Her bir sevkiyat için ayrı ayrı düzenlenebiliir. Bu durumda beyan, tedarikçi tarafından ilgili sevkiyata ilişkin ticari fatura veya teslimat notu veya herhangi bir ticari belge üzerinde yapılmaktadır. Anılan belgeler, söz konusu eşyanın teşhis edilebilmesini sağlayabilecek derecede eşyayı ayrıntılı olarak tanımlayan belgeler olmalıdır.
- Bir tedarikçinin belirli bir alıcıya tercihli menşe statüsü uzun dönemde aynı kalması beklenen bir eşyayı düzenli olarak tedarik etmesi halinde, bu dönem boyunca gerçekleştireceği tüm sevkiyatlarını kapsayan bir tedarikçi beyanı (Bundan sonra Uzun Dönem Tedarikçi Beyanı olarak adlandırılacaktır) verebilmektedir. Uzun dönem tedarikçi beyanı düzenlendiği tarihten itibaren en çok bir yıl için geçerlidir. Uzun dönem tedarikçi beyanı geçmişe yönelik sevkiyatları kapsayacak şekilde düzenlenebilmektedir. Bu tür durumlarda, beyanın geçerliliği, beyanın düzenlendiği tarihten itibaren geçmişe yönelik olarak bir yılı geçemez. Tedarik edilen eşyanın tercihli menşe statüsünün, beyanın geçerlilik süresi içerisinde değişmesi halinde tedarikçi, uzun dönem tedarikçi beyanının artık geçerli olmadığını alıcıya derhal bildirmekle yükümlüdür.
Düzenlenen Tedarikçi beyanlarının doğruluğundan şüphe edildiği durumlarda, Tedarikçiden ihracatın gerçekleştirildiği gümrük idaresince düzenlenmiş INF 4 Bilgi Formu talep edilerek incelemeler gerçekleştirilir.
Sonuç olarak, Tedarikçi Beyanı‘nın trafik sapmasını önleyen bir uygulama olduğu söylenebilir. Örneğin, Çin menşeli eşya, üretici tarafınden ilk önce İtalya’daki fabrikasına gönderilebilmekte, sonrasında Tunus menşeli bir eşya olarak A.TR eşliğinde ülkemize sevk edilebilmektedir. Bu operasyon sonucu anılan eşya İlave gümrük Vergisi ödenmeden, serbest dolaşıma sokulabilmektedir. Tedarikçi beyanı ise satıcı firma tarafından düzenlenen ve detaylı ürün bilgilerini içeren bir belge olduğundan ve sorumluluğun ihracatçı firmaya yüklendiğini bariz bir şekilde ortaya koyduğundan, trafik saptırmalarına karşı caydırıcı bir unsur olmaktadır.
KAYNAKÇA:
- 09.2006 tarih ve 26303 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/10895 sayılı Türkiye ile AT Arasında Oluşturulan Gümrük Birliği’nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Karar
- https://www.ticaret.gov.tr
SORU VE CEVAPLAR
Soru 1. Tedarikçi Beyanı nedir?
Cevap: Tedarikçi beyanı eşyanın tercihli menşe statüsünü kanıtlayan bir cins menşe şahadetnamesidir.
Soru 2. Tedarikçi Beyanı’nda ıslak imza gerekir mi?
Cevap: Evet. Tedarikçi Beyanı, orijinali gerektiğinde ilgili makamlara ibraz edilen bir evraktır.
Soru 3. Tedarikçi Beyanı, fatura veya diğer taşıma belgeleri üzerine düzenlenebilir mi ?
Cevap: Evet. İlgili sevkiyata ilişkin ticari fatura veya teslimat notu veya herhangi bir ticari belge üzerinde tedarikçi beyanı yapılabilir.
Sor4 . Tedarikçi Beyanı kullanıldığı durumlarda, tedarikçinin sorumlulukları nelerdir ?
Cevap: Tedarikçinin sorumlulukları,2006/10895 sayılı Türkiye ile AT Arasında Oluşturulan Gümrük Birliği’nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Karar’ın 73. maddesinde şu şekilde açıklanmıştır.
(1) Tedarikçi, beyanının doğruluğunun gerektiğinde Bakanlıkça kontrol edilebilmesini sağlamak üzere,
- a) Beyanında belirttiği eşyanın işlenmesinde veya üretiminde kullandığı girdilerin miktarı, kıymeti ve eşya fabrika çıkış fiyatındaki yüzdeleri, tarife istatistik pozisyonları ve tanımı gibi menşe tespitinde kullanılabilecek kayıtları tutar,
- b) Eşyanın menşei hakkında şüpheye düşmesi halinde veya gerektiğinde destekleyici belge olarak kullanmak üzere kendi tedarikçisinden INF 4 Bilgi Formunu talep edebilir,
- c) Kayıt ve belgeleri, yürürlükteki kanunlarda öngörülen süreler saklı olmak üzere üç yıl süreyle saklar.
(2) Tedarikçi, yaptığı her beyanın doğruluğundan ve kanıtlanmasından sorumludur.
Soru 5. Tedarikçi Beyanının doğruluğunu kanıtlamayı gerektiren durumlarda izlenilecek yol nedir ?
Cevap: Tedarikçiden, ihracatın gerçekleştirildiği gümrük idaresince düzenlenmiş INF 4 bilgi formu talep edilir ve bu formdaki bilgiler ışığında incelemeler sonuçlandırılır. Bu form sayesinde beyanın doğruluğu kanıtlanmış ve eşyanın menşeinin kontrolü yapılmış olur.